Ἑορτάζει ὁ Ἅγιος Κωνσταντῖνος - Τοῦ ἀρχιμ.Ἰακώβου Κανάκη
Ἔχουν γραφεῖ πολλά γιά τόν βίο τοῦ ἁγίου. Ἐξ αὐτῶν διακρίνουμε μιά σπουδαῖα ἐργασία τοῦ καθηγητοῦ Ἀνδρέα Φυτράκη. Συγκεκριμμένα, τό 1945 κατέθεσε ὁ μακαριστός καθηγητής τήν διδακτορική του διατριβή μέ τόν τίτλο «Ἡ πίστις τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου κατά τά τελευταία ἔτη τῆς ζωῆς του». Στήν μελέτη αὐτή λαμβάνοντας ὑπόψη ὅλες τίς ἀρχαῖες καί νεώτερες πηγές περί τοῦ θέματος ὑπογραμμίζει καί τονίζει τήν τιμή τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου πρός τούς μάρτυρες. Μάλιστα ἀναφέρει: «γονυπετής προσηύχετο μπροστά στούς μάρτυρες». Κατεσκεύασε δέ μαρτύριον, τόπο δηλαδή συναγωγῆς ἁγίων λειψάνων. – Θέλησε νά συγκεντρώσει τά λείψανα ὅλων τῶν ἀποστόλων, ἕνα ἔργο στό ὁποῖο θά προχωρήσει ὁ υἱός του Κωνστάντιος, χωρίς ὅμως νά τελεσφορήσει καθῶς κατάφερε νά μεταφέρει τά λείψανα μόνο ἕξι ἀποστόλων. Ἐπιθυμία του ἦταν νά ταφεῖ μεταξύ ἁγίων μαρτύρων. Ὁ ἅγιος εἶχε εὐγενεῖς πόθους. Εἶχε ἐκφράσει τήν ἐπιθυμία νά βαπτισθεί στόν Ἰορδάνη ποταμό, διότι γνώριζε ὅτι ὁ Ἰορδάνης ἔχει ἁγιαστικά ὕδατα λόγω τῆς ἐκεῖ Βαπτίσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅμως γιά τό κανονικό μυστήριο τοῦ βαπτίσματος πού ἔλαβε ἔχει καί πάλι κατηγορηθεῖ ἀφοῦ ρωτοῦν: «Γιατί δέν βαπτίσθηκε νωρίτερα ἀλλά σέ προχωρημένη ἡλικία;».
Ὡς πρός τό θέμα αὐτό ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός ἀναφέρει: Ὁ Κωνσταντῖνος ἐφήρμοζε τήν πρακτική τῶν Χριστιανῶν τῆς ἐποχῆς του. Ποιά ἦταν ἡ πρακτική αὐτή; Σχετίζεται μέ τά τρία στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς τοῦ χριστιανοῦ πού εἶναι ἡ κάθαρση, ἡ ἔλλαμψη καί ἡ θέωση.Ἔπρεπε νά εἶχε περάσει τό στάδιο τῆς καθάρσεως ὁ κατηχούμενος γιά νά προχωροῦσαν στήν βάπτισή του. Ὁ ἐπίσκοπος μετά ἀπό καιρό, καί μετά ἀπό χρόνια ἀκόμη, ἐξέταζε τόν ὑποψήφιο πρίν νά βαπτιστεῖ καί στήν συνέχεια ἔδινε τήν συγκατάθεσή του καί προχωροῦσαν στήν βάπτισή του. Ἀν ὁ κατηχούμενος δέν εἶχε προχωρήσει στήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς, δέν βαπτίζονταν. Γι᾽αὐτόν τόν λόγο βαπτίσθηκε σέ μεγάλη ἡλικία ὁ ἅγιος. Πρόκειται λοιπόν γιά γνωστή διαδικασία. Ἔπρεπε νά περάσει τό στάδιο τῆς καθάρσεως ὁ κατηχούμενος γιά νά προχωρήσει σέ βάπτιση. Ποιός ὅμως θά βεβαίωνε γιά τήν πνευματική του πρόοδο; Ποιός ἦταν ὁ πνευματικός πατέρας τοῦ Κωνσταντίνου; Δέν ἦταν ὁ Εὐσέβιος Νικομηδείας, ὅπως καί πάλι ἐσφαλμένως ἔχει ὑποστηριχθεῖ. Τούς συνέδεε βέβαια κάποια φιλία ἀπό παλαιότερα ἔτη ἀλλά δέν ἦταν αὐτός ὁ πνευματικός του καθοδηγός. Ὁ ἅγιός μας πνευματικό σύμβουλο εἶχε μιά μεγάλη ἀσκητική μορφή τῆς ἐποχῆς, τόν ὅσιο Κορδούη. Μέ αὐτόν συνομιλοῦσε, καί ἀπ᾽ αὐτόν λάμβανε πνευματική καθοδήγηση.
Ὅμως, ἡ βασική συκοφαντία περί τοῦ ἁγίου εἶναι αὐτή ἡ ἴδια ἡ ἀμφισβήτηση τῆς ἁγιότητάς του. Ποιός ὅμως στήν Ὀρθόδοξη πίστη μας ἀναδεικνύει τούς ἁγίους; Ὁ ἴδιος ὁ Θεός μας καί ὁ λαός τοῦ Θεοῦ. Ἕνα σημαντικό γεγονός πού μᾶς φανερώνει τήν ἁγιότητα τοῦ Ἁγίου, εἶναι τό περιστατικό τῆς ἐμφανίσεως τοῦ Σταυροῦ στόν οὐρανό, τό γνωστό ἘΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ. Πράγματι, ὁ αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος ἀξιώθηκε θεοπτίας. Ὁμοιάζει σέ αὐτό μέ τόν Θεῖο Παῦλο ὅπως καί τό ἀπολυτίκιό του ἀναφέρει « Τοῦ Σταυροῦ σου τόν τύπον ἐν οὐρανῶ θεασάμενος καί ὡς ὁ Παύλος τήν κλήσιν οὐ ἐξ ἀνθρώπων δεξάμενος...». Μᾶς κάνει ἰδιαίτερη ἐντύπωση ὅτι ὁ ἱερός ὑμνογράφος τόν φέρνει σέ ἀναλογία μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο. Μά θά πεῖ κάποιος ἀφοῦ ἀκόμα δέν ἦταν βαπτισμένος πῶς εἶδε θεοπτία; Μά, δέν εἶναι ἡ πρώτη φορά πού συμβαίνει αὐτό. Ὅταν ὁ ἀπόστολος Πέτρος πήγαινε στό Κορνήλιο, ἔλεγε ἀπευθυνόμενος στόν Χριστό :«μά ποῦ νά πάω;» Ὁ Θεός τοῦ ἐμφανίσθηκε σέ ὅραμα καί τοῦ εἶπε « ἅ ὁ Θεός ἐκαθάρισε, σύ μή κοίνου » - δηλαδή μή μολύνεις τά πράγματα πού ὁ Θεός καθάρισε. Καί ὅταν πῆγε στόν Κορνήλιο τόν ἐκατόνταρχο, τόν Ρωμαῖο, τόν βρῆκε νά ἔχει θεοπτικές ἐμπειρίες! Ὁπότε, τί βλέπουμε; Βλέπουμε ὅτι τά εἶχε ἐτοιμάσει ὅλα ὁ ἴδιος ὁ Θεός καί οἱ βουλές Του εἶναι ἄγνωστες καί ἀκατανόητες σέ ἐμᾶς! Δέν μποροῦμε νά γνωρίζουμε τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Καί τότε ὁ Πέτρος ὑποχώρησε καί ἔκανε αὐτό πού ἔπρεπε νά κάνει, νά βαπτίσει τόν Κορνήλιο. Ἔτσι καί στήν περίπτωσή μας ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, «οὐρανόθεν τήν κλήσιν ἐδέξατο». Λένε κάποιοι εἶναι βέβαιο ὅτι ἔγινε αὐτή ἡ θεοπτία; Μήπως εἴμαστε στά ὅρια τοῦ θρύλου; Ὄχι, εἶναι ἱστορικό γεγονός ἀλλά νά θυμίσουμε ὅτι ὁ θρύλος δέν εἶναι μύθος. Ἔχουμε ἀρχαῖες πηγές πού μαρτυροῦν τό ὅραμα, τό θεοπτικό αὐτό βίωμα πού ἔζησε ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος!
῾Ως πρός τήν ἁγιότητα του θά πρέπει νά δώσουμε ἕνα χαρακτηριστικό τῆς Ὀρθοδοξίας μας, τῶν Ἁγίων Πατέρων μας. Ποιό εἶναι αὐτό; Ἐμεῖς στήν Ἐκκλησία μας δέν ἀγιοποιοῦμε ἀλλά πιστοποιούμε τήν ἁγιότητα, ἀναγνωρίζουμε τήν ἁγιότητα. Γνωρίζουμε ὅτι ὁ Θεός μέ ἔκτατες ἐπεμβάσεις, μέ λείψανα πού εὐωδιάζουν καί θαυματουργοῦν, μέ θεοσημεῖες ἀποδεικνύει τήν ἐπέμβασή Του στή συγκεκριμένη περίπτωση. Ἡ Ἐκκλησία τί κάνει δηλαδή; Ἁπλῶς ἔρχεται καί ἐπικυρώνει αὐτό πού ὁ Θεός ἄλλα καί ἡ συνείδηση τῶν πιστῶν ἀναγνωρίζει καί καταθέτει. Αὐτό ἔγινε καί στήν περίπτωση τοῦ ἁγίου Κωσταντίνου. Στήν Κωνσταντινούπολη, οἱ ντόπιοι ἔλεγαν καί ἔψαλλαν ὅτι ἡ λάρνακα τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου βρύει ἱάματα. Εὐωδίαζαν καί θαυματουργοῦσαν τά λείψανα τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου. ᾽Αλλά αὐτό δέν γινόταν μόνο τότε ἀλλά καί σήμερα καί θά γίνεται πάντοτε μέχρι τούς ἀτελεύτητους αἰῶνες.
Ὅποιος ἀσχοληθεῖ μέ τόν βίο τοῦ ἁγίου καλοπροαίρετα εἶναι βέβαιο ὅτι θά τόν ἀγαπήσει πιό πολύ. Εἶναι ξεκάθαρη ἀπό τήν ζωή του ἡ ἀλήθεια, σύμφωνα μέ τήν ὁποία, γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ἀξιωματούχοι, προύχοντες καί βασιλεῖς ἀκόμα παράτησαν τήν κορώνα καί τήν πορφύρα τους καί ἔζησαν βίο ἀσκητικό. Ἄλλοι μάλιστα φόρεσαν καί τό τίμιο ράσο καί ἔζησαν σέ τέλεια ἀφάνεια. Τρανό καί ὁλοζώντανο παράδειγμα ὁ βίος τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου. Ἄφησε τά μεγαλεία καί ἔζησε βίο πτωχοτάτου ἀνθρώπου. Διάλεξε ἕναν φτωχό ἔνδυμα καί δέν φόρεσε πάλι τήν βασιλική του περιβολή.
Τέλος, θεωρῶ ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος εἶναι πολύ ἀγαπητός ἅγιος γιά τόν ἑξῆς λόγο. Γιά τό ὅτι κατηγορήθηκε καί κατηγορεῖται, συκοφαντήθηκε καί συκοφαντεῖτε μέχρι καί σήμερα, πολλούς αἰῶνες μετά τήν κοίμησή του. Ἐπειδή ὅμως ἀκριβῶς κατηγορεῖται εἶναι τόσο θαυματουργός καί τόσο ἀγαπητός. Ἔτσι εἶναι οἱ ἅγιοι, ἀπό τήν μεγάλη τους ἀγάπη στό Χριστό μποροῦσαν νά συγχωροῦν! Ἄς προσπαθήσουμε νά γίνουμε φίλοι του! Ἄς προσευχηθοῦμε νά πρεσβεύει λοιπόν ὁ ἅγιος μας γιά ὅλους μας καί γιά τήν πατρίδα μας!
Ὡς πρός τό θέμα αὐτό ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός ἀναφέρει: Ὁ Κωνσταντῖνος ἐφήρμοζε τήν πρακτική τῶν Χριστιανῶν τῆς ἐποχῆς του. Ποιά ἦταν ἡ πρακτική αὐτή; Σχετίζεται μέ τά τρία στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς τοῦ χριστιανοῦ πού εἶναι ἡ κάθαρση, ἡ ἔλλαμψη καί ἡ θέωση.Ἔπρεπε νά εἶχε περάσει τό στάδιο τῆς καθάρσεως ὁ κατηχούμενος γιά νά προχωροῦσαν στήν βάπτισή του. Ὁ ἐπίσκοπος μετά ἀπό καιρό, καί μετά ἀπό χρόνια ἀκόμη, ἐξέταζε τόν ὑποψήφιο πρίν νά βαπτιστεῖ καί στήν συνέχεια ἔδινε τήν συγκατάθεσή του καί προχωροῦσαν στήν βάπτισή του. Ἀν ὁ κατηχούμενος δέν εἶχε προχωρήσει στήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς, δέν βαπτίζονταν. Γι᾽αὐτόν τόν λόγο βαπτίσθηκε σέ μεγάλη ἡλικία ὁ ἅγιος. Πρόκειται λοιπόν γιά γνωστή διαδικασία. Ἔπρεπε νά περάσει τό στάδιο τῆς καθάρσεως ὁ κατηχούμενος γιά νά προχωρήσει σέ βάπτιση. Ποιός ὅμως θά βεβαίωνε γιά τήν πνευματική του πρόοδο; Ποιός ἦταν ὁ πνευματικός πατέρας τοῦ Κωνσταντίνου; Δέν ἦταν ὁ Εὐσέβιος Νικομηδείας, ὅπως καί πάλι ἐσφαλμένως ἔχει ὑποστηριχθεῖ. Τούς συνέδεε βέβαια κάποια φιλία ἀπό παλαιότερα ἔτη ἀλλά δέν ἦταν αὐτός ὁ πνευματικός του καθοδηγός. Ὁ ἅγιός μας πνευματικό σύμβουλο εἶχε μιά μεγάλη ἀσκητική μορφή τῆς ἐποχῆς, τόν ὅσιο Κορδούη. Μέ αὐτόν συνομιλοῦσε, καί ἀπ᾽ αὐτόν λάμβανε πνευματική καθοδήγηση.
Ὅμως, ἡ βασική συκοφαντία περί τοῦ ἁγίου εἶναι αὐτή ἡ ἴδια ἡ ἀμφισβήτηση τῆς ἁγιότητάς του. Ποιός ὅμως στήν Ὀρθόδοξη πίστη μας ἀναδεικνύει τούς ἁγίους; Ὁ ἴδιος ὁ Θεός μας καί ὁ λαός τοῦ Θεοῦ. Ἕνα σημαντικό γεγονός πού μᾶς φανερώνει τήν ἁγιότητα τοῦ Ἁγίου, εἶναι τό περιστατικό τῆς ἐμφανίσεως τοῦ Σταυροῦ στόν οὐρανό, τό γνωστό ἘΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ. Πράγματι, ὁ αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος ἀξιώθηκε θεοπτίας. Ὁμοιάζει σέ αὐτό μέ τόν Θεῖο Παῦλο ὅπως καί τό ἀπολυτίκιό του ἀναφέρει « Τοῦ Σταυροῦ σου τόν τύπον ἐν οὐρανῶ θεασάμενος καί ὡς ὁ Παύλος τήν κλήσιν οὐ ἐξ ἀνθρώπων δεξάμενος...». Μᾶς κάνει ἰδιαίτερη ἐντύπωση ὅτι ὁ ἱερός ὑμνογράφος τόν φέρνει σέ ἀναλογία μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο. Μά θά πεῖ κάποιος ἀφοῦ ἀκόμα δέν ἦταν βαπτισμένος πῶς εἶδε θεοπτία; Μά, δέν εἶναι ἡ πρώτη φορά πού συμβαίνει αὐτό. Ὅταν ὁ ἀπόστολος Πέτρος πήγαινε στό Κορνήλιο, ἔλεγε ἀπευθυνόμενος στόν Χριστό :«μά ποῦ νά πάω;» Ὁ Θεός τοῦ ἐμφανίσθηκε σέ ὅραμα καί τοῦ εἶπε « ἅ ὁ Θεός ἐκαθάρισε, σύ μή κοίνου » - δηλαδή μή μολύνεις τά πράγματα πού ὁ Θεός καθάρισε. Καί ὅταν πῆγε στόν Κορνήλιο τόν ἐκατόνταρχο, τόν Ρωμαῖο, τόν βρῆκε νά ἔχει θεοπτικές ἐμπειρίες! Ὁπότε, τί βλέπουμε; Βλέπουμε ὅτι τά εἶχε ἐτοιμάσει ὅλα ὁ ἴδιος ὁ Θεός καί οἱ βουλές Του εἶναι ἄγνωστες καί ἀκατανόητες σέ ἐμᾶς! Δέν μποροῦμε νά γνωρίζουμε τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Καί τότε ὁ Πέτρος ὑποχώρησε καί ἔκανε αὐτό πού ἔπρεπε νά κάνει, νά βαπτίσει τόν Κορνήλιο. Ἔτσι καί στήν περίπτωσή μας ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, «οὐρανόθεν τήν κλήσιν ἐδέξατο». Λένε κάποιοι εἶναι βέβαιο ὅτι ἔγινε αὐτή ἡ θεοπτία; Μήπως εἴμαστε στά ὅρια τοῦ θρύλου; Ὄχι, εἶναι ἱστορικό γεγονός ἀλλά νά θυμίσουμε ὅτι ὁ θρύλος δέν εἶναι μύθος. Ἔχουμε ἀρχαῖες πηγές πού μαρτυροῦν τό ὅραμα, τό θεοπτικό αὐτό βίωμα πού ἔζησε ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος!
῾Ως πρός τήν ἁγιότητα του θά πρέπει νά δώσουμε ἕνα χαρακτηριστικό τῆς Ὀρθοδοξίας μας, τῶν Ἁγίων Πατέρων μας. Ποιό εἶναι αὐτό; Ἐμεῖς στήν Ἐκκλησία μας δέν ἀγιοποιοῦμε ἀλλά πιστοποιούμε τήν ἁγιότητα, ἀναγνωρίζουμε τήν ἁγιότητα. Γνωρίζουμε ὅτι ὁ Θεός μέ ἔκτατες ἐπεμβάσεις, μέ λείψανα πού εὐωδιάζουν καί θαυματουργοῦν, μέ θεοσημεῖες ἀποδεικνύει τήν ἐπέμβασή Του στή συγκεκριμένη περίπτωση. Ἡ Ἐκκλησία τί κάνει δηλαδή; Ἁπλῶς ἔρχεται καί ἐπικυρώνει αὐτό πού ὁ Θεός ἄλλα καί ἡ συνείδηση τῶν πιστῶν ἀναγνωρίζει καί καταθέτει. Αὐτό ἔγινε καί στήν περίπτωση τοῦ ἁγίου Κωσταντίνου. Στήν Κωνσταντινούπολη, οἱ ντόπιοι ἔλεγαν καί ἔψαλλαν ὅτι ἡ λάρνακα τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου βρύει ἱάματα. Εὐωδίαζαν καί θαυματουργοῦσαν τά λείψανα τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου. ᾽Αλλά αὐτό δέν γινόταν μόνο τότε ἀλλά καί σήμερα καί θά γίνεται πάντοτε μέχρι τούς ἀτελεύτητους αἰῶνες.
Ὅποιος ἀσχοληθεῖ μέ τόν βίο τοῦ ἁγίου καλοπροαίρετα εἶναι βέβαιο ὅτι θά τόν ἀγαπήσει πιό πολύ. Εἶναι ξεκάθαρη ἀπό τήν ζωή του ἡ ἀλήθεια, σύμφωνα μέ τήν ὁποία, γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ἀξιωματούχοι, προύχοντες καί βασιλεῖς ἀκόμα παράτησαν τήν κορώνα καί τήν πορφύρα τους καί ἔζησαν βίο ἀσκητικό. Ἄλλοι μάλιστα φόρεσαν καί τό τίμιο ράσο καί ἔζησαν σέ τέλεια ἀφάνεια. Τρανό καί ὁλοζώντανο παράδειγμα ὁ βίος τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου. Ἄφησε τά μεγαλεία καί ἔζησε βίο πτωχοτάτου ἀνθρώπου. Διάλεξε ἕναν φτωχό ἔνδυμα καί δέν φόρεσε πάλι τήν βασιλική του περιβολή.
Τέλος, θεωρῶ ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος εἶναι πολύ ἀγαπητός ἅγιος γιά τόν ἑξῆς λόγο. Γιά τό ὅτι κατηγορήθηκε καί κατηγορεῖται, συκοφαντήθηκε καί συκοφαντεῖτε μέχρι καί σήμερα, πολλούς αἰῶνες μετά τήν κοίμησή του. Ἐπειδή ὅμως ἀκριβῶς κατηγορεῖται εἶναι τόσο θαυματουργός καί τόσο ἀγαπητός. Ἔτσι εἶναι οἱ ἅγιοι, ἀπό τήν μεγάλη τους ἀγάπη στό Χριστό μποροῦσαν νά συγχωροῦν! Ἄς προσπαθήσουμε νά γίνουμε φίλοι του! Ἄς προσευχηθοῦμε νά πρεσβεύει λοιπόν ὁ ἅγιος μας γιά ὅλους μας καί γιά τήν πατρίδα μας!