Ωσηέ - Ο Προφήτης της Αγάπης
Η ζωή του είχε περισσότερες θλίψεις και απελπισμένες στιγμές παρά χαρές. Δεν βίωσε την πίστη του σε συνθήκες πλήρους γαλήνης.
Λίγο πιο νέος από τον Αμώς, η προφητεία του είναι δυνατόν να τοποθετηθεί μεταξύ του 750 και του 725. Δεν γνωρίζουμε τίποτε γι' αυτόν μετά από την πτώση της Σαμάρειας κατά το 722 π.Χ.
Κάτοχος υψηλής μόρφωσης, αφήνει να διαφανεί ότι γνώριζε καλά την πολιτική ιστορία στην οποία αναφέρεται με εύληπτες εικόνες και δύναμη λεκτικής έκφρασης, ξεπερνώντας τον Αμώς. Γνωρίζουμε το όνομα του πατέρα του (Βεηρί) και τα γεγονότα του γάμου του. Ο Θεός τον προτρέπει να νυμφευθεί την Γόμερ (μία ιερή πόρνη), η οποία ήταν μία από εκείνες τις γυναίκες που εκπορνεύονταν γύρω από τους ναούς της Χαναάν.
Μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο τώρα πια, ότι πρόκειται για μια πραγματική εμπειρία και όχι για μία αλληγορία με σκοπό να προσφέρει κάποια ηθική διδαχή. Το όνομα της γυναίκας (Ωσ. 1,3), η αναφορά στα τρία τέκνα (δύο άρρενα και ένα θήλυ), η μνεία του ύψους των εξόδων (3,2), είναι επιχειρήματα προς ενίσχυση αυτής της άποψης.
Η ουσία αυτής της προφητείας εντοπίζεται στα τρία πρώτα κεφάλαια, όπου σε γενικές γραμμές καταγράφεται η ιστορία του γεγονότος. Ο Ωσηέ νυμφεύεται την Γόμερ, μετά από εντολή του Θεού. Αυτή, εκ νέου, αφιερώνεται στην πορνεία. Είναι όμως πάντοτε επιθυμητή και καλοδεχούμενη από τον σύζυγο, ο οποίος τελικά την επαναφέρει στο σπίτι, όπου φαίνεται να παρέμεινε πιστή πια.
Από το τέταρτο κεφάλαιο εμφανίζεται μία σειρά άμορφων και ανεξάρτητων περικοπών. Το κείμενο είναι ένα από τα πιο κακώς διατηρημένα. Η Γόμερ δεν είναι ένα πρόσωπο εξαιρετικά διεφθαρμένο (με την ηθική εικόνα), αλλά πρόκειται για μία γυναίκα που έλαβε μέρος σε τελετές γονιμότητας, σύμφωνα με τις Χαναανιτικές συνήθειες.
Κατ' αυτόν τον τρόπο, συμβολίζει τον Ισραήλ, που με την είσοδο του στην Γη της Επαγγελίας στράφηκε προς τους τοπικούς θεούς και λάτρευε τον Jahwe κατά το πρότυπο του Βάαλ.
Αυτό είναι το βαθύ και ισχυρό μήνυμα του προφήτη. Ο λαός είναι άπιστος, όπως η Γόμερ. Ο Θεός ελπίζει, είναι υπομονετικός, τρυφερός και αποδέχεται τη μεταστροφή, όπως ο Ωσηέ. Στο κείμενο της προφητείας, μεταβαίνουμε αίφνης από τη σχέση των συζύγων σε εκείνη τη σχέση του Θεού με τον λαό. Η έκφραση του ποικίλου συναισθηματικού εύρους δύναται να αναφέρεται κάποτε στο σύμβολο και άλλοτε στην πραγματικότητα που συμβολοποιείται.
Ο αναγνώστης οδηγείται να αποκαλύψει αυτήν την ισχυρή και διαρκή στοργή του Θεού προς τον λαό του, που εκδηλώνεται σύμφωνα με όλη τη χρωματική κλίμακα της αγάπης. Είναι πράγματι ένα τρυφερότατο συναίσθημα. (Ωσηέ 1,6-8. 2,4-7. 5,14-15. 9,15-17. 13,4-10).
Η οργή όμως δεν διαρκεί για πάντα και ο Θεός θα προστατεύσει και θα εμπιστευθεί εκ νέου τον λαό του. Υπάρχει η ελπίδα ότι αυτός που αγαπά δεν χάνει ποτέ τη διάθεση για επιστροφή και μεταστροφή.
1Θα έρθει όμως ο καιρός που ο λαός του Ισραήλ θα γίνει πολυάριθμος, σαν της θάλασσας την άμμο, που δεν μπορεί να μετρηθεί ή να αριθμηθεί. Κι αυτοί, στους οποίους ο Θεός είχε πει "εσείς δεν είστε λαός μου", τότε θα ονομάζονται "παιδιά του αληθινού Θεού ".
2Ο λαός του Ιούδα και ο λαός του Ισραήλ θα ενωθούν ξανά, θα ορίσουν κοινό αρχηγό και θα κυριαρχήσουν στη χώρα τους σαν το χορτάρι, που φυτρώνει μέσα από τη γη. Θα είναι μεγάλη μέρα, όταν θα πραγματοποιηθεί εκείνο που σημαίνει το Ιζρεέλ: "Ο Θεός σπέρνει ".
(Ωσηέ 2,1-2)
Όταν ο λαός βρισκόταν στην έρημο και υπήρχε ανταπόκριση σ' αυτή τη σχέση αγάπης, λάμβανε με ευγνωμοσύνη τα απαραίτητα για τη διαβίωση. Η ελπίδα στρέφεται πάλι σε μία "επιστροφή στην έρημο". στην εποχή όπου η αγάπη ήταν αγνή και απόλυτη. (Ωσ. 2,21-22).
16"θα ξαναοδηγήσω όμως τη μάνα σας στην έρημο κι εκεί στην καρδιά της θα μιλήσω τρυφερά".
(Ωσηέ 2,16)
Η τρώση από μία τέτοια αγάπη δημιουργεί την έντονη επιθυμία στο λαό να επιστρέψει στον Θεό. (Ωσ. 6,1-3).
Αυτή η ακάματη αγάπη είναι πάνω απ’ όλες τις αρετές. Αν για την ανθρώπινη αγάπη ισχύει το: "σαν πρώιμη ομίχλη είναι η αγάπη σας, σαν δροσιά πρωινή που φεύγει" (6,4), τότε η αγάπη του Θεού είναι διαρκής και η θαυματουργική της ικανότητα μπορεί να θεραπεύσει την ανθρώπινη αδυναμία. (Ωσ. 14,5-6).
Ο Ωσηέ έχει υπ' όψιν τη σχέση Πατέρα -Τέκνου και ως πατέρας δίδαξε τον Ισραήλ να βηματίζει, όταν τον απέσπασε από την Αιγυπτιακή υποδούλωση και με αφοσίωση τον έθρεψε.
Δύο λέξεις, δύσκολες να μεταφρασθούν εξ αιτίας του βάθους τους, συνθέτουν όλες τις αποχρώσεις της αγάπης. Η αγάπη αυτή είναι hesed, δηλαδή καλοσύνη, χάρη, οίκτος, ευσπλαχνία, έλεος, θαυμασμός, έλξη, τρυφερότητα, αλλά και ’emet που σημαίνει σταθερότητα, πίστη, υπομονή.
Είναι ωστόσο λογική η πρόσκληση αναγνώρισης του Jahwe, γεγονός που δεικνύει την ανάγκη αναζήτησης της συνειδητής αντίληψης των όσων ο Θεός έπραξε για τον λαό και την πλήρη ανταπόκριση των συναισθημάτων.
Η Αγάπη του Θεού είναι το κλειδί για να εννοήσουμε τον Ωσηέ και κατόπιν αυτού, λόγω του διηνεκούς τρόπου στοχασμού, τον Ιερεμία, το Δευτερονόμιο, τον Ιεζεκιήλ και τελικά όλη την ιερή ιστορία. Έτσι, καθίσταται κατανοητή η «Κρίση», αποτέλεσμα της αγάπης που προδόθηκε και όχι του παράλογου θυμού.
Το αποτέλεσμα της Κρίσης δεν είναι ποτέ ολοκληρωτικό. δεν οδηγεί στον θάνατο, αλλά όπως συμβαίνει με την νουθεσία του πατέρα προς το παιδί, αποκαθιστά την πρωταρχική τάξη των πραγμάτων. Η απομάκρυνση από τον Jahwe χάριν της λατρείας της γονιμότητας είναι μία πραγματική μοιχεία (βλ. 4,12. 17. 8,4-6), μία ασυγχώρητη αχαριστία, αφού η γονιμότητα της γης αποδίδεται στον Βάαλ και όχι στον Jahwe (2, 10).
Ακόμη και οι ιερείς απώλεσαν την γνώση του Θεού, χάνοντας την συνείδηση των παρεμβάσεών του στην ιστορία.
6…"Επειδή με αγνοήσατε, θα σας αγνοήσω κι εγώ ως ιερείς μου…"
(Ωσηέ 4,6)
Στον Ωσηέ συναντούμε επίσης, αν και στοιχειωδώς εκφρασμένη, κάποια κριτική των πολιτικών γεγονότων: οι βασιλείς όχι μόνο δεν ενισχύονται στον θρόνο τους από το Θεό (8,4), όπως αποδεικνύουν οι συνεχείς επαναστάσεις, αλλά αντίθετα, ο κάθε βασιλιάς αποτελεί το "σημείο" μιας καταδίκης (13,11) και αντιπροσωπεύει την ματαιότητα των ανθρώπων που προσπαθούν να κατακτήσουν την σωτηρία (5,12-13).
Η "επιστροφή στην έρημο" υποσχόμενη τη σωτηρία, εκφράζει την αναγκαιότητα μιας νέας εξ ολοκλήρου αρχής, μιας πλήρους ανανέωσης του ανθρώπου. Η εμπειρία του Ωσηέ αποτελεί φωτισμό για τη ζωή του κάθε ανθρώπου.
Μοναχή Αικατερίνη