Η συνέντευξη Οδυσσέα στα "Νέα" | Η παραδοσιακή μουσική στη Μυγδαλιά και οι ιστορίες της "γιαγιάς Φωτεινής"

Πιστεύετε πως η παγκοσμιοποίηση μπορεί να βοηθήσει ώστε βαθμιαία να περιοριστούν  ή να εξαλειφθούν οι ανισότητες όπως υπάρχουν ανάμεσα στα κράτη-έθνη;

Όταν το 1983 ο καθηγητής του Χάρβαρντ, Tίοντορ Λεβίτ, χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο «παγκοσμιοποίηση» έδωσε το έναυσμα για μια συζήτηση δεκαετιών. Από τη μια είναι η διαρκής συνεργασία των κρατών σε οικονομικό επίπεδο, με ελεύθερες εμπορικές δραστηριότητες και συναλλαγές προϊόντων που καλύπτουν τις ελλείψεις κάθε αγοράς και αξιοποιούν αντίστοιχα τα πλεονάσματά της, προωθώντας την παραγωγικότητα και επιτρέποντας τις επενδύσεις στα ισχυρά εμπορικά προϊόντα της κάθε χώρας. Προκύπτει, έτσι, μια εξισορρόπηση της παραγωγικής διαδικασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την άλλη πλευρά, οι δυνατότητες περαιτέρω οικονομικής ανάπτυξης που προκύπτουν από την παγκοσμιοποίηση των αγορών αξιοποιούνται κυρίως από τα ισχυρά κράτη, με αποτέλεσμα η οικονομική εξάρτηση των αναπτυσσόμενων κρατών να παρατείνεται, με δυσμενείς επιπτώσεις. Σήμερα στην ύστερη νεωτερικότητα τα πράγματα είναι τόσο ρευστά που η συζήτηση για την παγκοσμιοποίηση δεν προσφέρει κάτι. Οι μεγάλες συμμαχίες, η αξιακή πολιτική και ένα νέο συμβόλαιο, σοσιαλδημοκρατικό, μπορούν να δώσουν μια νέα προοπτική στον κόσμο που ξέρουμε. Η πανδημία και ο πόλεμος φαίνεται να είναι τα «τελειωτικά χτυπήματα» στην παγκοσμιοποίηση, όπως την είχαμε συνηθίσει ως σήμερα, οδηγώντας πάλι τα κράτη να ανακτήσουν την αυτάρκεια τους σε πολλά επίπεδα για να ανταπεξέλθουν στις κρίσεις.

Ενδεχομένως για να απαντήσει σε όσους επιστήμονες επιφυλάσσονται στη θρησκεία, ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ είχε γράψει: «Μη συγχέουμε τα πράγματα. «Η Επιστήμη ερευνά, η Θρησκεία ερμηνεύει». Συμφωνείτε με την άποψη αυτή;

Η επιστήμη χρησιμοποιεί την λογική, τον εμπειρισμό και τις αποδείξεις που προκύπτουν από την πειραματική διαδικασία, ενώ η θρησκεία στηρίζεται στην αποκάλυψη, την πίστη και την ύπαρξη του υπερφυσικού. Τόσο η θρησκεία όσο και η επιστήμη είναι πολύπλοκα κοινωνικά και πολιτιστικά φαινόμενα. Παράλληλα η πίστη είναι προσωπικό θέμα του κάθε ανθρώπου που του προσφέρει γαλήνη, ηρεμία και αισιοδοξία για να συνεχίζει τον καθημερινό αγώνα της ζωής. Μην συγχέουμε την πίστη με τους λειτουργούς της πίστης, όπως και τους πολιτικούς με την πολιτική.

Ποια μορφή τέχνης αισθάνεστε να έχει υπάρξει η σημαντικότερη για εσάς;

Όπως γνωρίζετε, κατάγομαι από το χωριό Μυγδαλιά (Γλανιτσιά) της Γορτυνίας στην Αρκαδία. Μεγάλωσα δίπλα στο σπίτι ενός σπουδαίου παραδοσιακού μουσικού, του κλαρινίστα Μπρουκλόγιαννη Γιάννη. Αυτά ήταν τα πρώτα ακούσματά μου που με συντροφεύουν μέχρι σήμερα. Η παραδοσιακή μουσική έχει τραγουδήσει τη φτώχεια, την ξενιτιά, την απώλεια και τη χαρά, ενώ ο χορός των τραγουδιών αυτών είναι μια ιεροτελεστία.

Ποιο είναι το ισχυρότερο βίωμα που αισθάνεστε να σας έχει δημιουργηθεί κατά την διάρκεια των παιδικών σας χρόνων;

Στο σπίτι μας, ζούσε μαζί μας και η γιαγιά μου. Η γιαγιά Φωτεινή έμεινε χήρα από τα 18 της χρόνια, με τρία παιδιά και περιουσιακό στοιχείο μια γουρούνα. Έτσι μεγάλωσε και σπούδασε τα τρία αγόρια της. Οι αφηγήσεις της, να προσφέρει ό,τι καλύτερο στα παιδιά της, αποτέλεσαν μια διδαχή για τον αγώνα της επιβίωσης. Είτε στο «ξενοδούλι», είτε στο όργωμα, είτε σε όποια δουλειά πήγαινε την αντιμετώπιζαν με αξιοπρέπεια και χιούμορ. Με τη γιαγιά μου συνεχίσαμε οι δυο μας όταν πήγα σχολείο στην Τρίπολη. Με άντεξε με υπομονή στην εφηβεία και μέσα από τις ιστορίες της, απαντώ μέχρι και σήμερα σε πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζω.

Πιστεύετε πως θα συνεχίσει η Ευρώπη να αποτελεί μελλοντικά την, κατά τον Π.Κανελλόπουλο «πολιτιστική κοιτίδα» της ανθρωπότητας;

Η ιστορία κάτι το δυναμικό, τη μια στιγμή είμαστε ασφαλείς, την άλλη η διακινδύνευση γίνεται καθημερινότητα. Η Ευρώπη δεν μπορεί να απολέσει την κληρονομία των αιώνων αλλά πρέπει πλέον να ξεφύγουμε από στερεότυπα δήθεν πολιτισμικής ανωτερότητας. Σήμερα το διακύβευμα είναι να είμαστε η Ευρώπη του ουσιώδους πολιτισμού, της προστασίας των δικαιωμάτων, της ισχυρής ενότητας απέναντι στους αναθεωρητές του διεθνούς δικαίου, της ασφάλειας και της αλληλεγγύης. Να είμαστε μια ένωση με αρχές κι ένα μέρος του κόσμου που τα κράτη του μπορούν να εκμεταλλευτούν την εμπειρία της γηραιάς ηπείρου. Όσο πιο νέο είναι ένα έθνος, τόσο πιο ανώριμο είναι. Τα περισσότερα έθνη της Ευρώπης δεν είναι ούτε νέα, ούτε ανώριμα. Τώρα, σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία, πρέπει να προτάξουν τις αξίες για ειρήνη και αλληλεγγύη έναντι των εμπορικών συμφωνιών. Αυτό είναι –μεταξύ άλλων- πολιτισμός.

Ποιο παραμένει για εσάς το ασφαλέστερο μέσον επικοινωνίας μέσα σε ένα κόσμο που έχει κυριαρχηθεί από το διαδίκτυο

Ναι, ο κόσμος έχει κυριαρχηθεί από το διαδίκτυο και αυτό μας δίνει ατελείωτες δυνατότητες. Η κινδυνολογία δεν μου ταιριάζει, άλλωστε χρησιμοποιώ και εγώ την ψηφιακή επικοινωνία σε μεγάλο βαθμό. Όταν γίνεται μια επανάσταση υπάρχουν δύο φαινόμενα : το πρώτο είναι ότι χρειαζόμαστε κάποιο χρόνο για να ανταπεξέλθει η ανθρωπότητα και να ρυθμίσει παθογένειες που προκύπτουν και το δεύτερο είναι ο ηθικός πανικός που συνοδεύει κάθε τέτοια προσθήκη στη ζωή μας. Πρέπει να είμαστε ενημερωμένοι για να κάνουμε ορθή χρήση, ως άνθρωποι με παιδεία, αλλά ως εκεί. Οι συνομιλίες μέσω διαδικτύου σίγουρα δεν είναι οι πλέον ασφαλείς, αλλά εκείνο που πρέπει σοβαρά να μας προβληματίσει και να μας κινητοποιήσει ως πολιτεία, είναι ο τρόπος που αυτή η έλλειψη ασφάλειας στις επικοινωνίες μπορεί να γίνει όχημα κρατικής αυθαιρεσίας. Τα ερωτηματικά στην υπόθεση του δημοσιογράφου Στ. Κουκάκη είναι πολλά και πρέπει να δούμε πώς θα διασφαλιστεί ένα ασφαλέστερο περιβάλλον. Σε κάθε περίπτωση στην πολιτική αλλά και στην κοινωνική ζωή,  η δια ζώσης επικοινωνία είναι αναντικατάστατη, όποιος πίστεψε το αντίθετο, έχασε.