Χειμώνας 2022 | Θερμοκρασία -29.2 βαθμούς Κελσίου στην Κεχρωτή Μαινάλου!

Α) Ο αυτόματος μετεωρολογικός σταθμός στην τοποθεσία "Κεχρωτή" του Ανατολικού Μαινάλου (όρια Κοινότητας Αλωνίσταινας) είναι από το τέλος του προηγούμενου έτους σε λειτουργία. Τα έτη 2020 και 2021 κατέγραψε δεδομένα μόνο τους χειμερινούς μήνες λόγω προσωπικής αδυναμίας όσον αφορά τη λήψη τους το υπόλοιπο διάστημα. Φέτος ελπίζω πως τα δεδομένα θα λαμβάνονται αδιαλείπτως. Θα δούμε.

Για το 2021 να σημειώσουμε πως δεν είχε σημειωθεί κάποια ιδιαίτερα χαμηλή ελάχιστη θερμοκρασία. Η χαμηλότερη έφτασε στους -23,3. Η σοβαρή κακοκαιρία στις 16 Φεβρουαρίου («Μήδεια») έπληξε κατά βάση την ανατολική Ελλάδα, στο Μαίναλο το χιόνι ήταν ελάχιστο. Επίσης, δεν υπήρξαν εκείνο το διάστημα ιδανικές συνθήκες θερμοκρασιακής αναστροφής εδώ (είχε συννεφιά και άνεμο).

Οι ελάχιστες θερμοκρασίες για τους δύο πρώτους μήνες του 2022 είναι οι ακόλουθες

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

1 -5,6 -0.2

2 -3,2 -2,5

3 3,5 -4,8

4 -5,4 -18,0

5 - -11,0

6 - -5,6

7 - 0,9

8 - -7,1

9 - -20,4

10 -0,4 -7,4

11 -2,0 -15,7

12 -5,1 -17,3

13 -11,1 -3,3

14 -24,6 -4,3

15 -17,8 -5,6

16 -8,6 -4,9

17 -7,9 -10,7

18 -12,3 -6,4

19 -17,4 -9,9

20 -2,9 -2,2

21 -0,6 2,1

22 -16,2

23 -25,6

24 -28,2

25 -24,3

26 -29,2

27 -26,3

28 -19,6

29 -3,2

30 -6,8

31 -18,2 ΣΗΜ μεταξύ 5 και 10 /1 για άγνωστο λόγο δεν καταγράφηκαν στη μνήμη τα δεδομένα

15:30 -6,1 03:00 -25,3

17:00 -9,0 04:00 -26,3

18:00 -11,7 05:00 -27,8

19:00 -12,2 06:00 -27,1

20:00 -16,2 07:00 -28,6

21:00 -18,3 08:00 -29,1

22:00 -21,3 09:00 -29,2

23:00 -22,7 10:00 -24,3

00:00 -24,3

01:00 -25,4

02:00 -25,9

Κατά τη διάρκεια της νύχτας καταγράφηκαν ριπές ανέμου ταχύτητας 3 χιλ περίπου την ώρα, με διεύθυνση ΑΝΑ. Είναι πολύ πιθανόν όμως, για διάφορους λόγους όπως το παγωμένο ανεμόμετρο κλπ, ο άνεμος να ήταν ισχυρότερος. Με λίγα λόγια, λόγω του ανέμου η αναστροφή δεν ήταν τέλεια. Για να αντιληφθεί κανείς καλύτερα τις συνθήκες, όσον αφορά τον άνεμο, εκείνη τη νύχτα, στη γειτονική κορυφή του Δυτικού Μαινάλου Μπλεσίβος, δέκα περίπου χιλιόμετρα στα νοτιοδυτικά, καταγράφηκαν ριπές ανέμου 20-30 χιλ την ώρα.

Καί το παρόν επεισόδιο μας δείχνει, πιστεύω, πως για να δημιουργηθούν ιδανικές συνθήκες θερμοκρασιακής αναστροφής στα μεγάλα βυθίσματα (γούπατα ή δολίνες) στο Μαίναλο και θερμοκρασίες αρκετά πιο κάτω από -30, πρέπει να συμπέσει μια συγκυρία μετεωρολογικών συνθηκών που όμως στην πράξη δεν συμβαίνει συχνά. Η πιο δύσκολη παράμετρος δεν είναι η ξαστεριά ή η χιονόστρωση αλλά η άπνοια. Γιατί, και όταν η ατμοσφαιρική διαταραχή έχει απομακρυνθεί από την περιοχή μας και ο καιρός έχει αιθριάσει, η διαφορετική βαρομετρική πίεση με το κέντρο της διαταραχής και το ρεύμα ανέμου που διατηρεί, δεν επιτρέπουν την άπνοια στα βυθίσματα. Θεωρώ πως οι ιδανικές συνθήκες δημιουργούνται μόνον όταν το πέρασμα της διαταραχής ακολουθείται από μια νέα, και το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα της μεταβολής συνοδεύεται από ασθενείς ανέμους διαφόρων διευθύνσεων στην ελεύθερη ατμόσφαιρα. Σίγουρα, οι πιο ειδικοί στα θέματα αυτά γνωρίζουν καλύτερα.

Οι ελάχιστες θερμοκρασίες εκείνη τη μέρα στα χωριά της περιοχής μας , όπου λειτουργεί μετεωρολογικός σταθμός, έφτασε τους -9.3 στην Ελάτη και -12.0 στις πιο αναστροφικές Βυτίνα και Τρίπολη. Αναρωτιέται κανείς, πόσο χαμηλά είχε φτάσει η ελάχιστη θερμοκρασία στο βύθισμα της Κεχρωτής, όταν κατά τις δεκαετίες 1990 και 2000 η ελάχιστη στη Βυτίνα είχε κατέβει, κάποιες χρονιές, στους -18, -19 (ή και -21 σε μια περίπτωση).

Β) Οι ακραίες θερμοκρασιακές αναστροφές στις μεγάλες δολίνες (γούπατα ή βυθίσματα ας τα πούμε καλύτερα) είναι γνωστό φαινόμενο από πολλές δεκαετίες στο εξωτερικό κι έχει μελετηθεί αρκετά καλά. Για τις πιο έγκυρες ίσως μελέτες που εγώ τουλάχιστον γνωρίζω, μπορεί να ανατρέξει κανείς στις δημοσιεύσεις του Α.M.S. (American Meteorological Society) στο διαδίκτυο, πιο συγκεκριμένα στις μελέτες του καθηγητή C.D. Whiteman και της ομάδας του στην τοποθεσία Gruenloch της Αυστρίας, στην τοποθεσία Peter Sinks στην Utah των Ηνωμένων Πολιτειών και στον μεγάλο μετεωρικό κρατήρα στην Αριζόνα. Οπότε, εδώ δεν χρειάζεται επανάληψη, άλλωστε έχουν γραφτεί κάποια πράγματα σε παλαιότερα κείμενα. Ας σημειώσουμε επιγραμματικά μόνο, πως για να σημειωθούν σε μια περίκλειστη περιοχή πολύ χαμηλές θερμοκρασίες απαραίτητο είναι να συμπέσουν: Ξαστεριά, άπνοια, χαμηλή κατά το δυνατόν σχετική υγρασία και επαρκής χιονόστρωση. Η χιονόστρωση απομονώνει το ζεστό σχετικά έδαφος από το παρεδάφιο στρώμα αέρα, κάνοντας την ψύξη του, λόγω ακτινοβολίας, πιο έντονη. Για να έχουμε μια εικόνα, η θερμοκρασία που καταγράφηκε στην Κεχρωτή είκοσι εκατοστά κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, την ίδια στιγμή που στον αέρα σε ύψος 1.80 επάνω από το έδαφος είχε κατέβει στους -29.2, ήταν +0,7 !

Η μικρή ιστορία για την ανακάλυψη και καταγραφή αυτού του φαινομένου στο Μαίναλο έχει το δικό της ξεχωριστό ενδιαφέρον. Πηγαίνοντας πολυήμερες εξορμήσεις στον Ταΰγετο, πολλές φορές στηνόταν κατασκήνωση στην περιοχή "Κοντοβούνια" σε ένα ανάλογο με αυτά του Μαινάλου μικρό βύθισμα του βουνού σε υψόμετρο περίπου 1630 μέτρα. Επειδή ακριβώς ήταν βύθισμα παρείχε πολύ καλή κάλυψη από τον άνεμο, επιπεδότητα κλπ.. Όμως με έκπληξή διαπιστωνόταν πως η νυχτερινή θερμοκρασία τις ξάστερες νύχτες ήταν αισθητά πιο χαμηλή σε σύγκριση με άλλα σημεία του βουνού όπου χρειαζόταν να γίνει διανυκτέρευση (πλαγιές κορυφές, φαράγγια), και φυσικά δεν βρισκόταν κάποια εξήγηση. Το ίδιο συνέβαινε και στην περιοχή του Χελμού στη βόρεια βάση της κορυφής Πρ. Ηλίας (υψομ 2282μ.) όπου βρίσκεται μεγάλο βύθισμα σε υψομ. περίπου 2100 μ.

Και στο Μαίναλο γινόταν αντιληπτή μια τέτοια κατάσταση, όμως το γεγονός ότι γενικά οι ρεματιές και οι τοποθεσίες που ευνοούσαν τη λίμναση αέρα κατά τις νυχτερινές ώρες παρουσιάζουν το φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής αρκετά πιο έντονο απ' ότι στα άλλα σημεία του βουνού, δικαιολογούσε τις όποιες απορίες. Το ότι κάτι πιο ιδιαίτερο και ακραίο συμβαίνει, μου έγινε αντιληπτό από μια επίσκεψη στα τέλη Μαΐου στη γνωστή τοποθεσία "Ξερόκαμπος" στα όρια της κοινότητας Στεμνίτσας. Ο Ξερόκαμπος ειναι ένα τεράστιο βύθισμα μήκους περίπου τριών χιλιομέτρων, πλάτους στο ευρύτερο μέρος του ενάμισυ χιλιόμετρο και βάθους από το χαμηλότερο υψόμετρο εξοδου ως τη βάση περίπου ογδόντα μέτρα υψομετρικά, χαρακτηρίζεται δε από λιβάδια -παλαιά χωράφια- και πυκνό ελατόδασος. Και ενώ ήταν τέλη Μαΐου και στο υπόλοιπο βουνό τα έλατα είχαν ολοκληρώσει την ανάπτυξη των νέων βλαστών τους, στον Ξηρόκαμπο μόλις τότε άρχιζαν να τα βγάζουν. Αυτό ήταν η αφορμή για ένα πιο προσεκτικό ψάξιμο για τις αναστροφές θερμοκρασίας και την τοπικότητα, που οδήγησε στην εξεύρεση των σχετικών άρθρων του Whiteman στις δημοσιεύσεις του στο A.M.S. Ακολούθησε η καταγραφή και μέτρηση όλων των βυθισμάτων στο Μαίναλο μέσω γεωαναφερμένου χάρτη κλίμακας 1.5000 της ΓΥΣ, επίσκεψη στον χώρο και τοποθέτηση διαφόρων ειδών θερμομέτρων, από απλά ακροβάθμια θερμόμετρα μέχρι dataloggers και φτηνούς μετεωρολογικούς σταθμούς σε όλες τις μεγάλες αλλά και σε κάποια μικρότερου μεγέθους βυθίσματα, που έδειξε την ισχύ των πορισμάτων των μελετών και στην περιοχή του Μαινάλου. Και απεδείχθη ότι τους χειμερινούς μήνες είναι δυνατόν εύκολα και επανειλημμένα σε πολλά βυθίσματα του βουνού να σημειωθούν ελάχιστες θερμοκρασίες κάτω από -20 βαθμούς. Αυτές είναι, στο Ανατολικό Μαίναλο οι τοποθεσίες Αρπακωτή (στην περιφέρεια κοινότητας Βλαχέρνας, παλαιότερα Βυτίνας), Κάπελη (περιφέρεια κοινότητας Λεβιδίου παλαιότερα Βυτίνας). Πιτερού Γούπατα (περιφέρεια Καρδαρά, παλαιότερα Αλωνίσταινας- Καρδαρά), Ρούχοι (περιφέρεια Βυτίνας) και Κεχρωτή (περιφέρεια Αλωνίσταινας). Στο Δυτικό Μαίναλο, οι τοποθεσίες Ξηρόκαμπος και Μαυρόχουνες, και οι δύο στην περιφέρεια Στεμνίτσας. Κατόπιν, το έτος 2010 τοποθετήθηκαν δύο αυτόματοι μετεωρολογικοί σταθμοί μάρκας Davis στις τοποθεσίες Κεχρωτή και Μαυρόχουνες. Στην Κεχρωτή τοποθετήθηκε σε ιδιόκτητο τόπο (παλαιά χωράφια) που ανήκει στον κ. Βασίλη Αυγερινό από την Αλωνίσταινα. Οι "Μαυρόχουνες" είναι ένα μεγάλο βύθισμα σε υψόμετρο από 1365 μέχρι 1420μ., η επίπεδη βάση του είναι λιβάδι που περικλείεται από πυκνό ελατόδασος. Λόγω των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών το ελατόδασος δεν κατεβαίνει χαμηλά ως το λιβάδι (χαρακτηριστικό που προσιδιάζει στο φαινόμενο που λέγεται "αναστροφή βλάστησης"). Στο τμήμα αυτό κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960 η Δασική Υπηρεσία, ανυποψίαστη προφανώς για τις τόσο χαμηλές θερμοκρασίες, είχε φυτέψει συστάδες Μαύρης Πεύκης. Αν παρατηρήσει κανείς σήμερα τα μεγάλα πλέον πεύκα θα διαπιστώσει την κακουχία τους από τις χαμηλές θερμοκρασίες.

Τον Ιανουάριο του 2011 καταγράφηκαν ελάχιστες θερμοκρασίες -32.5 στην Κεχρωτή και -26.7 στις Μαυρόχουνες, και αποδείχτηκε, σε συνδυσμό και με τις μετρήσεις από τα άλλα βυθίσματα, ότι το βύθισμα με τις πιο χαμηλές ελάχιστες στο Μαίναλο είναι η Κεχρωτή. Οι λόγοι που η Κεχρωτή παρουσιάζει πιο έντονη ψύξη δεν μου είναι κατανοητοί. Γιατί ούτε η πιο βαθιά δολίνη είναι ούτε η πιο μεγάλη (αν αυτά τα χαρακτηριστικά βέβαια είναι καθοριστικής σημασίας). Εκεί διατηρήθηκε ο σταθμός και τα επόμενα χρόνια, μέχρι και σήμερα. Για τη λήψη των δεδομένων πρέπει να επισκέπτεται κανείς το σταθμό κάθε 17 ως 50 μέρες και να λαμβάνει σε λάπτοπ το αρχειακό υλικό. Με την πάροδο του χρόνου έγινε αντιληπτό πως οι αλλαγές στις καιρικές συνθήκες στην περιοχή κατά τη διάρκεια που επικρατούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν εντυπωσιακά φαινόμενα παγετού και κρυσταλλοποίησης. Γι' αυτό, το έτος 2013 τοποθετήθηκε για μικρο χρονικό διάστημα κοντά στην κορυφή Πατερίτσα, στα 1730 περίπου μέτρα υψόμετρο, φωτογραφική μηχανή με δυνατότητα να λαμβάνει υψηλής ευκρίνειας φωτογραφίες κάθε μισή ώρα .

Τα επόμενα έτη αρκετές φορές καταγράφηκαν ελάχιστες θερμοκρασίες κάτω από -30, η χαμηλότερη -35.3.

Η μικρή αυτή ιστορία δείχνει πόσο λίγο γνωρίζουμε το βουνό μας, πόσο λίγο,για την ακρίβεια, θέλουμε να γνωρίσουμε το βουνό, πόσες εκπλήξεις, γνώσεις και χαρά μπορεί να μας προσφέρει, απλά μόνο να το αγαπήσουμε λίγο. Η έρευνα του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντός του και της ιστορίας του θα οδηγήσει, με βεβαιότητα, και στην ενδεδειγμένη ανάδειξη και προστασία του, θα επιφέρει συνακόλουθα και την ορθή οικονομική ανάπτυξη των οικισμών της περιοχής. Θα αποδειχτεί αυτονόητα πως η ανάπτυξη και βιωσιμότητα της περιοχής του Μαινάλου δεν γίνεται με πρόσκαιρου και αμφίβολου μακροπρόθεσμα οφέλους επενδύσεις και κατασκευές, που υποβαθμίζουν και δεν λαμβάνουν υπ όψη τους τον χαρακτήρα και την ιδιαιτερότητα του βουνού, αλλά με δραστηριότητες που ενισχύουν μέσω της γνώσης τα χαρακτηριστικά του.

Προσωπικά, η τεκμηρίωση αυτού του φαινομένου στην περιοχή του Μαινάλου ήταν και μια απόδειξη ότι όταν αγαπήσουμε λίγο περισσότερο το βουνό, το ορθολογικό στοιχείο (γνώση) μπορεί, με θαυμαστό τρόπο, να ταυτιστεί με το φαινομενικά ανορθολογικό, γιατί ποιός θα μπορούσε να πιστέψει την ύπαρξη αυτών των θερμοκρασιακών (και αισθητικών θα προεκτείναμε) ακροτήτων σε τόσο νότια γεωγραφικά πλάτη. Αποδεικνύει πως όταν το θέλουμε πολύ η γνώση μπορεί να ταυτιστεί με το παραμύθι και το παιδικό παιχνίδι.

Όσο για τον μετεωρολογικό σταθμό, ο στόχος είναι να διατηρηθεί και να δώσει μακροπρόθεσμα ένα σημαντικό αρχειακό υλικό. Προσωπικά δεν ξέρω για πόσο χρόνο ακόμα θα είμαι σε θέση να τον συντηρώ και να λαμβάνω ανά τακτά διαστήματα τα δεδομένα. Όταν δεν θα μπορώ, πρέπει την υποχρέωση αυτή να αναλάβουν άνθρωποι με νοοτροπία μακριά από τοπικισμούς και νταηλικοπατριωτισμούς, εντυπωσιασμούς, γελοία κυνήγια ρεκόρ κλπ, αλλά με αγάπη για το βουνό, αγάπη όπως για έναν δικό μας άνθρωπο. Ίσως, αν θέλουν, οι ορειβατικοί σύλλογοι της Τρίπολης μπορούν να αναλάβουν μελλοντικά τον σταθμό και μάλιστα να επεκτείνουν την έρευνα και σε άλλα σημεία του βουνού, για παράδειγμα έχοντας ως ορμητήριο το χιονοδρομικό κέντρο και το ορειβατικό καταφύγιο, να μελετήσουν με καταγραφικά το βύθισμα «Πιτερού Γούπατα» συνδυαστικά με καταγραφές στην ελεύθερη ατμόσφαιρα από τις γειτονικές «Μαύρη Κορυφή» ή την κορυφή «Σφεντάμι» στο τέλος του λίφτ. Μια τέτοια διαβεβαίωση εκ μέρους τους θα ήταν μεγάλη χαρα για μένα. Γιατί το βουνό, και τα χωριά του είναι ο προσωπικός χώρος μου, οι ρίζες και η συνέχειά μου, οι προπάπποι και οι γονείς μου - τα παιδιά και τα δισέγγονά μου, είναι το μεγάλο κοινό σπίτι μας.