Ν. Πετρούλια: "Η Β’ εθνοσυνέλευση του Αστρους ας δώσει σε όλους τους Έλληνες το μήνυμα της ομόνοιας και της φιλοπατρίας" (vd)
Την 13η Απριλίου 2018 στο Άστρος, έδρα του Δήμου Βόρειας Κυνουρίας, εορτάζεται η «Β’ εν Άστρει Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων», ένα ιστορικό γεγονός, σταθμό στη δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους.
Παρακάτω, μπορείτε να διαβάσετε και να δείτε παλαιότερη ομιλία της δικηγόρου Νατάσας Πετρούλια (από την Κυνουρία) στην επέτειο εορτασμού της Β΄Εθνοσυνέλευσης στο Άστρος.
"Με αισθήματα εθνικής συγκίνησης και υπερηφάνειας συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ. για να αναπολήσουμε ιστορικά γεγονότα της εθνικής μας παλιγγενεσίας, για να αποτίσουμε φόρο τιμής στους προγόνους μας, που μας χάρισαν την ελευθερία, και για να αντλήσουμε χρήσιμα διδάγματα για την σημερινή κατάσταση και για τη μελλοντική πορεία της χώρας μας.
Τα γεγονότα στα οποία θα αναφερθούμε έλαβαν χώρα κατά το τρίτο έτος της ελληνικής Επανάστασης του 1821 και επομένως συνδέονται αναπόσπαστα, τόσο με τα προηγηθέντα ένδοξα κατορθώματα των Ελλήνων στα πεδία της μάχης εναντίον του προαιώνιου Οθωμανού δυνάστη, όσο και με τα θλιβερά γεγονότα που ακολούθησαν μεταξύ των εξεγερμένων, και τα οποία οδήγησαν στον εμφύλιο σπαραγμό των ετών 1824 και 1825.
Επιβάλλεται επομένως να στραφεί ο λόγος, με κάθε δυνατή συντομία, και στα στρατιωτικά και στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδος, κατά τα πρώτα φλεγόμενα και κρίσιμα χρόνια του Αγώνα για την εθνική μας ανεξαρτησία, για σχηματίσουμε μία εικόνα, του πώς φθάσαμε στην Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους, τον Μάρτιο του 1 823.
Η Επανάσταση, που άρχισε το Μάρτιο του 1821 και γενικεύθηκε κατά τους επόμενους μήνες σε όλο τον ελλαδικό χώρο, είχε στερεωθεί και επικρατήσει.
Αν οι πρώτες νικηφόρες μάχες στο Λεβίδι, στο Βαλτέτσι, στα Βέρβενα, στα Δολιανά και στη Γράνα. τον Απρίλιο και το Μάιο του 1821. εμψύχωσαν τους Έλληνες και τους έπεισαν ότι οι μέχρι χθες τύραννοι τους, δεν ήσαν ανίκητοι, η άλωση της Τριπολιτσάς, το Σεπτέμβριο, οδήγησε στη διάλυση της διοικητικής πρωτεύουσας των Τούρκων και στη κατάληψη από τους επαναστάτες του γεωγραφικού κέντρου του Μοριά. Ήταν η πρώτη σημαντική στρατιωτική νίκη των Ελλήνων.
Η καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη στα Δερβενάκια, τον Ιούλιο του 1822, ήταν η αποφασιστικότερη νίκη των Ελλήνων και βοήθησε στην οριστική εδραίωση της επαναστάσεως.
Ο αγώνας όμως δεν διεξαγόταν μόνο στα πολεμικά πεδία. Δινόταν με τον ίδιο ζήλο και στον πολιτικό στίβο.
Κατά τα δύο πρώτα έτη του ξεσηκωμού ελήφθησαν αξιοσημείωτες ελληνικές πρωτοβουλίες και σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις στο πολιτικό επίπεδο.
Ήταν φανερό ότι οι επαναστατημένοι Έλληνες δεν απέβλεπαν μόνο στην απελευθέρωση τους από τον οθωμανικό ζυγό, αλλά και στη δημιουργία μιας ισχυρά συγκροτημένης και δημοκρατικά διαμορφωμένης ελληνικής πολιτείας, με κρατική υπόσταση και διοικητική οργάνωση ανάλογη αυτής των άλλων ελεύθερων ευρωπαϊκών κρατών.
Έτσι,τον Μάιο του 1821 πραγματοποιείται στη Μονή Καλτεζών συνέλευση τον προυχόντων και άλλων ηγετών και αποφασίζεται η δημιουργία της Πελοποννησιακής Γερουσίας, που θα διαχειριζόταν τις πολιτικές και στρατιωτικές υποθέσεις μέχρι την άλωση της Τριπολιτσάς.
Έτσι,τον Μάιο του 1821 πραγματοποιείται στη Μονή Καλτεζών συνέλευση τον προυχόντων και άλλων ηγετών και αποφασίζεται η δημιουργία της Πελοποννησιακής Γερουσίας, που θα διαχειριζόταν τις πολιτικές και στρατιωτικές υποθέσεις μέχρι την άλωση της Τριπολιτσάς.Αργότερα, στις αρχές του 1822. έλαβε χώρα στην Επίδαυρο η Α’ Εθνική Συνέλευση, με αντιπροσωπευτικότερη σύνθεση, η οποία εψήφισε το πρώτο «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος», το πρώτο θεμέλιο της κοινοβουλευτικής συνταγματικής διοίκησης του επαναστατημένου λαού μας.
Ένα χρόνο αργότερα, τον Μάρτιο του 1823, συνήλθε στο Κυνουριακό Αστρος, που τότε υπαγόταν στο βιλαέτι του Μυστρά. η Β’ Εθνική Συνέλευση.
Η Συνέλευση αυτή. αφού συμπλήρωσε και τροποποίησε το προσωρινό πολίτευμα της Επιδαύρου, έδωσε στο μαχόμενο Γένος το νέο του Σύνταγμα, που τιμής ένεκεν ονομάστηκε έκτοτε «Νόμος της Επιδαύρου».
Με το Σύνταγμα αυτό, στερεώθηκαν ακόμα περισσότερο τα θεμέλια της οργάνωσης και λειτουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, έπειτα από τετρακόσια περίπου χρόνια σκληρής σκλαβιάς και ανελευθερίας.
Έχουμε δίκιο λοιπόν να είμαστε υπερήφανοι, όχι μόνο εμείς οι κάτοικοι του Αστρους, αλλά και όλοι εσείς, που ήρθατε σήμερα ευλαβείς προσκυνητές στον ιερό αυτό χώρο, γιατί εδώ ενισχύθηκαν τα θεμέλια της πολιτικής οργάνωσης ενός μαχόμενου ακόμα τότε φιλελεύθερου έθνους.
Βεβαίως, δεν αρκεί η αίσθηση και η έκφραση της υπερηφάνειας όλων μας. Απαραίτητη είναι η επανασύνδεση με τις μνήμες του παρελθόντος, η τοποθέτηση των πραγμάτων στο χώρο και στο χρόνο, δηλαδή στην εποχή τους, η αντικειμενική ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων, και η συναγωγή των αναγκαίων και οφέλιμων συμπερασμάτων.
Δυστυχώς, την περίοδο εκείνη στην πατρίδα μας δεν γράφτηκαν μόνο σελίδες δόξας, αλλά και σελίδες οδύνης και θλίψης, που αμαυρώθηκαν από την αιώνια κατάρα της φυλής, τη διχόνοια και τη διαίρεση.
Σε λίγο καιρό τα πράγματα οδηγήθηκαν σε εμφύλιο σπαραγμό και η επανάσταση διέτρεξε θανάσιμο κίνδυνο.
Είναι παράδοξο, ότι η ίδια η Επανάσταση έφερνε μέσα της τα σπέρματα της διχόνοιας. Όμως είναι αληθινό και ιστορικά εξηγήσιμο.
Η γενική εξέγερση των σκλαβωμένων είχε ως αποτέλεσμα, όχι μόνο την αποτίναξη του εχθρικού ζυγού, αλλά και την αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των διαφόρων ομάδων και τάξεων των μαχόμενων Ελλήνων.
Διατάραξε την ισορροπία που είχε δημιουργήσει η μακραίωνη σκλαβιά στον τουρκικό ζυγό.
Η Επανάσταση με άλλα λόγια έφερε στην επικαιρότητα νέες κοινοτικές δυνάμεις, έφερε στο προσκήνιο νέους ηγέτες, ανέδειξε νέες προσωπικότητες, και υποβάθμισε τη σημασία των προυχοντικών οικογενειών, που μέχρι τότε ενέμοντο σχεδόν μονοπωλιακά την εξουσία, που είχαν δώσει οι κατακτητές στους υπόδουλους Έλληνες, μέσα στα πλαίσια της τοπικής αυτοδιοίκησης και του θεσμού των κοινοτήτων.
Οι παλιοί πρόκριτοι και άρχοντες του Μοριά, Νοταραίοι, Δεληγιανναίοι, Σισίνηδες, Κρεββατάδες, Μαυρομιχαλαίοι, Ζαΐμηδες. Λόντοι, Παπατσώνηδες, και άλλοι, που σχεδόν κληρονομικώ δικαίω, διαδέχονταν τους γονείς τους στα τοπικά διοικητικά αξιώματα, επί πολλούς αιώνες, είδαν την εξουσία τους να κλονίζεται από το κοσμογονικό και συνταρακτικό γεγονός της εξέγερσης.
Από την άλλη μεριά, τα μέχρι χθες ατίθασα παλικάρια της κλεφτουριάς, που συνήθως λημέριαζαν στα βουνά του Μοριά, ή υπηρετούσαν τους ισχυρούς άρχοντες, ή ζούσαν εξορισμένοι στα Επτάνησα, μετά τις λαμπρές επιτυχίες τους στα πεδία της μάχης αναδείχτηκαν σε καπεταναίους, οπλαρχηγούς, και μεγάλους στρατιωτικούς ηγέτες, απέκτησαν μεγάλη δύναμη και ασκούσαν μεγάλη επιρροή τουλάχιστον στο ένοπλο τμήμα του ελληνικού λαού.
Πρώτος και ανώτερος όλων βέβαια ο υπέροχος στρατηλάτης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο θρυλικός Γέρος του Μοριά, ο αρχηγός των ελληνικών όπλων σε όλες σχεδόν τις νικηφόρες μάχες των Ελλήνων, εναντίον των Τούρκων, και ο αρχιτέκτονας των θριάμβων στην Τριπολιτσά και τα Δερβενάκια.
Δύο λοιπόν κομμάτια του λαού, δύο κομματικές οργανώσεις σε εμβρυώδη μορφή, επιζητούσαν να έχουν την πρωτοβουλία των κινήσεων. να νέμονται ολοένα και μεγαλύτερο τμήμα της εξουσίας, και να αδυνατίζουν την δύναμη της αντίπαλης μερίδας.
Συνεργάζονταν βέβαια για την εκδίωξη του εχθρού, αλλά και αντιμάχονταν μεταξύ τους, κρυφά και φανερά, για την απόκτηση και την άσκηση μεγαλύτερης στρατιωτικής και πολιτικής εξουσίας.
Την κατάσταση στην Πελοπόννησο περιέπλεξε ακόμη περισσότερο, όχι μόνο η κάθοδος σ’ αυτήν πολλών «ετεροχθόνων», όπως του Δημητρίου Υψηλάντη και των άλλων Φαναριωτών και ακολούθων του, αλλά και η ανάγκη συμμετοχής όλων των ελληνικών διαμερισμάτων, και κυρίως, των τριών ναυτικών νησιών, στα υπό διαμόρφωση πολιτικά όργανα, που έπρεπε να έχουν πλέον εθνική, και όχι τοπική, εμβέλεια και δικαιοδοσία.
Δεν είναι χωρίς σημασία, ότι ενώ στην Πελοποννησιακή Γερουσία, όλα τα μέλη ήσαν Πελοποννήσιοι. μετά την Α’ Εθνική Συνέλευση στην Επίδαυρο, Πρόεδρος του μεν Εκτελεστικού, δηλ. της Κυβέρνησης, ορίστηκε, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, του δε Βουλευτικού ο πρίγκιπας Δημήτριος Υψηλάντης, αμφότεροι δηλαδή εκτός Πελοποννήσου.
Η δύναμη και το κύρος των στρατιωτικών, και ιδίως του κατ’ εξοχήν πολεμικού ανδρός Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, αυξάνονται ακόμη περισσότερο μετά την κατάληψη του Ναυπλίου, στα τέλη Νοεμβρίου 1822.
Μάλιστα η Πελοποννησιακή Γερουσία του απονέμει τον τίτλο και το δίπλωμα του αρχιστρατήγου, κάτι που ενώ ήταν επάξια ανταμοιβή των αγώνων του. δεν άρεσε ούτε στους πολιτικούς, ούτε στην τότε Κυβέρνηση.
Λογικό ήταν λοιπόν όλοι αυτοί να θέλουν και τη διάλυση της Πελοποννησιακής Γερουσίας και την αφαίρεση της τιμητικής διάκρισης από τον Κολοκοτρώνη.
Δεδομένου ότι κατά τα τέλη του 1822, έληγε η θητεία των οργάνων που είχε εκλέξει η Α’ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, ήταν καιρός να συγκληθεί η Β’ Εθνική Συνέλευση, για την εκλογή νέων προσώπων και για την τροποποίηση του προσωρινού πολιτεύματος της Επιδαύρου.
Ισχυρή ήταν όμως η διαφωνία μεταξύ των αρμοδίων, για το πού έπρεπε να συγκληθεί. Η στρατιωτική μερίδα προτιμούσε το μόλις κυριευθέν Ναύπλιο, που το κρατούσε ο Κολοκοτρώνης δια του Πλαπούτα, ενώ η Κυβέρνηση επέλεξε τελικά το κυνουριακό Αστρος.
Στα τέλη Μαρτίου 1823 έφθασαν στο Αστρος εκατοντάδες πληρεξούσιοι από όλες τις ελληνικές επαρχίες, άλλοι νόμιμα εκλεγμένοι και άλλοι μη.
Εκατόν πενήντα πληρεξούσιοι της κυβερνητικής παράταξης έπιασαν τα Αγιαννίτικα Καλύβια, ενώ οι φίλα προσκείμενοι στους στρατιωτικούς, και γενικότερα οι αντικυβερνητικοί πληρεξούσιοι, γύρω στους σαράντα, συγκεντρώθηκαν στα Μελιγιώτικα Καλύβια, σε απόσταση αναπνοής από τους άλλους.
Τους χώριζε ένα μικρό ρέμα, αλλά πολύ μεγαλύτερο ήταν το ψυχικό και ιδεολογικό χάσμα μεταξύ τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι για την επιβολή της τάξεως, αλλά και για την προστασία των εκατέρωθεν παράταξη-, οι πληρεξούσιοι συνοδεύονταν από ένοπλα σώματα, έτοιμα για δράση.
Δύο αντίπαλα στρατόπεδα σχηματίστηκαν σε απόσταση αναπνοής!
Με 6.000 στρατιώτες οι κυβερνητικοί, με κάπου 800 οι στρατιωτικοί, πρόθυμοι να λύσουν με τα όπλα τις διαφορές τους, πριν ακόμα εκκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους με τον αλλόφυλο και αλλόθρησκο εχθρό, και πριν ακόμα τελειώσουν καλά-καλά με το Δράμαλη!
Η ατμόσφαιρα ήταν εκρηκτική! Αρκούσε ένα απρόοπτο γεγονός, για να ανάψει την Θρυαλλίδα και να φέρει τον αλληλοσπαραγμό!
Η πίεση προς τους στρατιωτικούς ήταν μεγάλη. Ο ψυχολογικός πόλεμος, εις βάρος τους ανελέητος.
Παζάρια, εκμαυλισμοί, υποσχέσεις και εξαγορές συνειδήσεων, έκαναν την υπάρχουσα ήδη απαράδεκτη κατάσταση ακόμη χειρότερη, και από ηθικής πλευράς.
Επικρατούσαν αναβρασμός, ένταση, καχυποψία και φόβος εκατέρωθεν.
Υπό τις περίεργες και οδυνηρές αυτές συνθήκες, άρχισαν στις 29 Μαρτίου 1823 οι εργασίες της Β’ Εθνικής Συνέλευσης, εδώ στο ωραίο Αστρος, στο προαύλιο της Σχολής του μεγάλου ευεργέτη και μεγαλέμπορου της Τεργέστης Δημητρίου Καρυτσιώτη, κάτω από τα δέντρα του αγροκηπίου.
Πρόεδρος της Συνέλευσης εκλέχτηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, αντιπρόεδρος ο Θεοδώρητος Βρεσθένης και αρχιγραμματέας ο Θεόδωρος Νέγρης.
Μεταξύ των πρώτων αποφάσεων που έλαβε η Εθνοσυνέλευση ήταν να αφαιρέσει από τον Κολοκοτρώνη τον τίτλο του αρχιστρατήγου και να διορίσει πληθώρα νέων στρατηγών.
Λυτό έγινε και για να ταπεινωθεί ο αρχιστράτηγος, και για να εξαναγκασθεί τυχόν να πάρει τα όπλα, ώστε εύκολα να τον ξεκάνουν οι αντίπαλοι του τώρα που ήσαν ισχυρότεροι.
Ευτυχώς, παρά τις υποδείξεις του Ανδρούτσου και άλλων, ο συνετός και μεγαλόθυμος αρχηγός, δεν έφθασε στα άκρα. αλλά ούτε και οι κυβερνητικοί αποδέχτηκαν τις προτάσεις διαφορών να επιτεθούν κατά των στρατιωτικών.
Σημαντικές ήταν πάντως οι αποφάσεις που έλαβε η Εθνοσυνέλευση στο Αστρος, για την τύχη του αγωνιζόμενου έθνους.
Πρώτα —πρώτα αποφάσισε να διατηρήσει αμετάτρεπτο κατά μεγαλο μέρος το Σύνταγμα της Επιδαύρου, δηλαδή τη διφυή διαίρεση της διοίκησης σε δύο σώματα. Βουλευτικό και Εκτελεστικό.
Όρισε μάλιστα επιτροπή για την τροποποίηση του, μόνο σε δευτερεύοντα λεπτομερειακά θέματα.
Υπογράμμισε την ανάγκη για τη δημιουργία τακτικού στρατού ξηράς και θαλάσσης και όρισε τριμελείς διοικήσεις για το Υπουργείο του Πολέμου, ώστε να ικανοποιηθούν περισσότερες γεωγραφικές περιφέρειες και όλα τα μεγάλα ναυτικά νησιά, Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά.
Το Βουλευτικό αποτελείτο από τους εκλεγόμενους παραστάτες των ελευθέρων επαρχιών με ενιαύσια θητεία, ενώ το Εκτελεστικό αποτελείτο από πέντε μέλη, που εξέλεγαν τους επτά υπουργούς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το προβλεπόμενο, από το προσωρινό πολίτευμα της Επιδαύρου, δικαίωμα αρνησικυρίας του Εκτελεστικού σε νόμους του Βουλευτικού στην ουσία καταργήθηκε, μειώνοντας έτσι τη νομοθετική συμβολή του και καταλύοντας την μεταξύ των δύο σωμάτων «ισοστάθμιση», που ήταν φυσικό να γίνει αργότερα αιτία διαφωνιών και συγκρούσεων
Σημαντική ήταν επίσης η απόφαση για την κατάργηση όλων των τοπικών διοικητικών οργανισμών, δηλαδή της Πελοποννησιακής Γερουσίας, του Οργανισμού της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος (δηλ. Στερεάς Ελλάδος και Ηπείρου), και του Αρείου Πάγου, δηλ. του Οργανισμού της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος.
Με τις ενέργειες αυτές αδυνάτισε τόσο ο Κολοκοτρώνη,. που στηριζόταν στην Πελοποννησιακή Γερουσία, όσο και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, που στηριζόταν στη Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος.
Το θετικό όμως αυτής της απόφασης ήταν να καταργηθεί η τοπική πολυαρχία, και όλοι να τεθούν υπό κοινή κεντρική κρατική διοίκηση, τόσο απαραίτητη για την καλύτερη διεξαγωγή του συνεχιζόμενου πολέμου.
Σημαντικά μέτρα ελήφθησαν και για τη διοικητική οργάνωση του εσωτερικού της χώρας.
Η επικράτεια διαιρέθηκε σε επαρχίες, που απαρτίζονταν από κωμοπόλεις και χωριά. Η διοίκηση τον χωριών ανήκε στους δημογέροντες, ενώ της επαρχίας στον έπαρχο.
Η Πελοπόννησος αποτελείτο από 25 επαρχίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο διορισμός των έπαρχων ανατέθηκε και στα δύο σώματα, δημιουργώντας έτσι μια ακόμα πηγή διαφωνιών και τριβών μεταξύ Βουλευτικού και Εκτελεστικού.
Μεγάλη αναστάτωση προκάλεσε τόσο μέσα στη συνέλευση, όσο και εκτός αυτής, στο αντίπαλο στρατόπεδο των στρατιωτικών και στον απλό λαό, η διάταξη στο Πολίτευμα ότι η Διοίκηση μπορούσε να προβεί στην εκποίηση εθνικών κτημάτων, δηλ. ιδιοκτησιών που κατείχαν οι Τούρκοι, για την ικανοποίηση των μεγάλων αναγκών του πολέμου.
Οι άρχοντες ήλπιζαν να αγοράσουν φτηνά τις εκποιούμενες γαίες, ενώ οι απλοί πολίτες ευελπιστούσαν, ότι οι γαίες αυτές, θα διανέμονταν στους ακτήμονες, δηλ. σ’ αυτούς τους ίδιους.
Όταν το έμαθαν οι στρατιώτες στα Μελιγιώτικα Καλύβια, έγραψαν σε χαρτιά «,γης εκποίησις», τα κρέμασαν στα ελαιόδεντρα και άρχισαν να τα πυροβολούν. Αντιδράσεις σημειώθηκαν και από μερικούς παραστάτες.
Φάνηκε ότι ήταν ριψοκίνδυνο να υιοθετηθεί ένα τέτοιο μέτρο. Η συμβιβαστική λύση που προτιμήθηκε ήταν να επιτραπεί η εκποίηση μόνο των «φθαρτών» κτημάτων, δηλ. οικημάτων, κτιρίων. μύλων. κλπ., όχι γαιών, και μάλιστα μετά από πλειοδοτικές δημοπρασίες.
Αξιοσημείωτο είναι ακόμα ότι το αναθεωρημένο πολίτευμα που ψήφισε η Εθνοσυνέλευση του Αστρους, περιείχε πολλές και προοδευτικές διατάξεις, σχετικές με τα ατομικά δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες.
Οι διατάξεις αυτές ήσαν πρωτοποριακές για την εποχή τους και απηχούσαν βασικά τις φιλελεύθερες ιδέες των μετά την Γαλλική επανάσταση γαλλικών συνταγμάτων.
Ικανοποιούσαν βέβαια και τις επιθυμίες των Ελλήνων, οι οποίοι πριν ακόμα αποκτήσουν κρατική οντότητα και εθνική ελευθερία, έκαναν συνταγματικές προβλέψεις για ατομικά δικαιώματα και κοινωνικές ελευθερίες.
Με το Σύνταγμα του Άστρους επιβεβαιώθηκαν η ισότητα όλων ενώπιον των νόμων, η αξιοκρατία, η προστασία της ιδιοκτησίας, της τιμής και της ασφάλειας των πολιτών, η ισότητα κατανομής των οικονομικών βαρών, όπως προέβλεπε και το Σύνταγμα της Επιδαύρου, αλλά τα δικαιώματα αυτά διευρύνθηκαν.
Καθιερώθηκε η ελευθερία της γνώμης και η ελευθερία του τύπου, υπό την προϋπόθεση ότι α) δεν στρέφεται κατά της χριστιανικής θρησκείας, β) δεν περιέχει προσωπικές ύβρεις, και γ) δεν προσβάλλει τις κοινώς παραδεδεγμένες ηθικές αξίες.
Καταργήθηκε επιπλέον η δουλεία και η αγοραπωλησία ανθρώπων. Καταργήθηκαν τα βασανιστήρια καθώς και η ποινή της δημεύσεως. Καταργήθηκε η χωρίς ένταλμα φυλάκιση, πλην των αυτοφώρων εγκλημάτων, και απαγορεύτηκε η κράτηση στις φυλακές περισσότερο από 24 ώρες χωρίς αιτιολογία, και περισσότερο από 3 ημέρες χωρίς να αρχίσει η διαδικασία της δίκης στο «κριτήριο», δηλ. το δικαστήριο.
Καθιερώθηκε επίσης το δικαίωμα του αναφέρεσθαι προς τις αρχές, δηλ. το δικαίωμα καθενός «να αναφέρεται προς το Βουλευτικόν εγγράφως, προβάλλων την γνώμην του, περί παντός πράγματος».
Ακόμα η Εθνοσυνέλευση έλαβε φροντίδα για την οργάνωση της εκπαίδευσης και την εισαγωγή της αλληλοδιδακτικής μεθόδου σε όλα τα σχολεία της χώρας, καθώς και για την εμψύχωση του εμπορίου και της γεωργίας.
Τέλος όρισε ως έδρα της διοικήσεως την Τριπολιτσά και απεφάσισε τη σύγκληση νέας εθνοσυνέλευσης μετά διετία, ήτοι μετά τον Απρίλιο του 1825.
Στις 18 Απριλίου 1823, έπειτα από είκοσι ημέρες γόνιμης δουλειάς, η Συνέλευση έκλεισε τις εργασίες της με μια πατριωτική διακήρυξη, στην οποία τονιζόταν για μια ακόμα φορά ενώπιον Θεού και ανθρώπων, η πολιτική των Ελλήνων ύπαρξη και ανεξαρτησία, «δια την ανάκτησιν της οποίας έχυσε το έθνος και χύνει αίματα ποταμηδόν, με αμετάθετον απόφασιν απόφαση όλοι, όλοι οι Έλληνες ή να εις τους τάφους, αλλά χριστιανοί και ελεύθεροι…».
Αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι οι πληρεξούσιοι και παραστάτες, κάπου 300 τον αριθμό, ακόμα και αυτοί που δεν έλαβαν μέρος στις εργασίες της, όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Ανδρούτσος και πολλοί άλλοι στρατιωτικοί ηγέτες, υπέγραψαν τα πρακτικά και τα έγγραφα της Β’ Εθνοσυνέλευσης του Αστρους. καθώς και την παραπάνω διακήρυξη. Χαρακτηριστική η απουσία της υπογραφής μόνο του Δημητρίου Υψηλάντη!
Δυστυχώς, η συναίνεση τον παραστατών της Εθνοσυνέλευσης ήταν μόνο φαινομενική, αφού δεν κατορθώθηκε να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών ή μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών, όπως ελέγονταν.
Αναμφισβήτητη ήταν η πολιτική επικράτηση των αρχόντων της Πελοποννήσου, οι οποίοι κατάφεραν να εκλέξουν Πελοποννησίους, σε όλα σχεδόν τα αξιώματα του Βουλευτικού και του Εκτελεστικού.
Αναμφισβήτητη ήταν επίσης η πολιτική ήττα των στρατιωτικών, και μάλιστα του αρχηγού τους Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Εκτός από τους στρατιωτικούς δυσαρεστημένοι έμειναν και οι Ρουμελιώτες, όπως και οι νησιώτες και οι Φαναριώτες, που τελείως αγνοήθηκαν.
Η εκλογή του Μαυροκορδάτου ως γενικού γραμματέα του Εκτελεστικού και του Ιω. Ορλάνδου, ως Προέδρου του Βουλευτικού, μάλλον εξήψαν, παρά κατασίγασαν τα πάθη και τους φατριασμούς.
Δεν άργησαν να δημιουργηθούν προβλήματα τόσο μεταξύ Βουλευτικού και Εκτελεστικού, όσο και ανάμεσα στους ίδιους τους στρατιωτικούς. ιδίως μετά την ανάληψη από τον Κολοκοτρώνη της Αντιπροεδρίας του Εκτελεστικού.
Όλα έδειχναν ότι ο εμφύλιος σπαραγμός ήταν επί θύραις…
Κάτι που δεν άργησε να γίνει πραγματικότητα σε λίγους μήνες!
Δεν είναι δυνατόν μέσα στα πλαίσια μιας σύντομης ομιλίας να επισκοπήσουμε με λεπτομέρειες όλα τα γεγονότα.
Εκείνο που προέχει είναι να ερμηνεύσουμε τις καταστάσεις, έτσι ώστε να αντλήσουμε χρήσιμα διδάγματα και για την εποχή μας και για τη μελλοντική πορεία του έθνους μας.
Κάθε ιστορικό συμβάν πρέπει να τοποθετείται στην αλληλουχία των ιστορικών γεγονότων και να μην εξετάζεται μεμονωμένα.
Και υπό την έννοια αυτή, όλα τα πράγματα έχουν εν δυνάμει και τις θετικές και τις αρνητικές όψεις και πλευρές τους.
Η Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους απέδειξε ότι ο ελληνικός λαός. αγωνιζόμενος για την ελευθερία του και τα δίκαια του, είχε διαφορετικές απόψεις για την μεγαλύτερη, ταχύτερη και αποτελεσματικότερη επιτυχία του τιτάνιου αγώνα του.
Ήταν λογικό να πιστεύουν μερικοί, ότι αυτοί που είχαν τα όπλα και έχυναν το αίμα τους, έπρεπε να έχουν την πρωτοβουλία των κινήσεων σε ένα πόλεμο, ενώ άλλοι, εξίσου εύλογα, πίστευαν ότι ένας πόλεμος δεν κερδίζεται μόνο στα πεδία των μαχών. Ήταν λογικό αυτοί που είχαν την εξουσία να θέλουν να τη διατηρήσουν, κι αυτοί που δεν την είχαν να θέλουν να την αποκτήσουν.
Ήταν εύλογο μετά από μια μακραίωνη φεουδαρχική ζωή να επικρατεί ο τοπικισμός και η κληρονομική δύναμη της γαιοκτησίας
και ήταν εύλογο να θέλουν να αναδειχθούν και να λάβουν μερίδιο στις τύχες της Ελλάδος και οι νέες κοινωνικές δυνάμεις, που η επανάσταση έβγαλε στην επιφάνεια.
Θετικό ήταν ότι, ένας λαός αγωνιζόμενος για την απόκτηση της ελευθερίας του, ενδιαφερόταν συνάμα με θέρμη και ζήλο και για την πολιτική του οργάνωση.
Θετικό ήταν, ότι παρά τις σκληρές διαφωνίες, τις σφοδρές αντιγνωμίες και τα έντονα πάθη, ο λαός αυτός κατόρθωνε να συσκέπτεται, να συζητά, να φθάνει σε τελικές αποφάσεις.
Θετικό ήταν, ότι ο αποκτηνωμένος από την μακρόχρονη δουλεία, χθεσινός ραγιάς, έμαθε να συμπεριφέρεται ως ελεύθερος πολίτης, έστω και με την αδρότητα και την αγριάδα ή και τον φανατισμό ενός νεοφώτιστου της πολιτειακής ελευθερίας.
Θετικό ήταν, ότι μέσα από τις δοκιμασίες, αποκτούσε ο λαός μας πολύτιμη πείρα, αίσθημα ευθύνης και διαλεκτική σκέψη, συνειδητοποιώντας τελικά ότι ο δρόμος προς την τελική ολοκλήρωση δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα, αφού μαζί με τον εξωτερικό εχθρό, έπρεπε να αντιπαλέψει και τα καθημερινά εσωτερικά προβλήματα.
Ο αθώος αγωνιστής εμυείτο θέλοντας και μη, στις πανουργίες και τις ίντριγκες του πολιτικού «παιχνιδιού»!
Λυτό δεν ήταν κακό καθ’ εαυτό, μόνο που γινόταν προώρα, πριν εξασφαλισθούν συνθήκες πλήρους εθνικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας…
Δικό μας χρέος σήμερα δεν είναι να ασκήσουμε κριτική εκ του ασφαλούς, για την υπερβολική και παράλογη ίσως συμπεριφορά των δύο μερίδον.
Δικό μας χρέος είναι να δεχθούμε τα θετικά και να απορρίψουμε τα αρνητικά εκείνης της περιόδου.
Να παραδειγματιζόμαστε από την αυτοθυσία και τη φιλοπατρία των προγόνων μας, αλλά να μην μιμούμεθα το πείσμα και τα φανατισμό τους, το παράλογο πάθος τους.
Να έχουμε ομόνοια και μετριοπάθεια, πίστη στη δημοκρατία, έστω κι αν διαφωνούμε σε επιμέρους ενέργειες ή γύρω από διάφορα πρόσωπα.
Κυρίως, να είμαστε ενωμένοι και στον καιρό ειρήνης και στον καιρό πολέμου, έτσι που οι διαφωνίες μας να μην φτάνουν στο σημείο να παίρνουμε τα όπλα ο ένας εναντίον του άλλου, μέχρι τελικής εξοντώσεως.
Μετριοπάθεια και υπευθυνότητα στις πράξεις μας πρέπει να έχουν γνώμονα το κοινό καλό και την δόξα της πατρίδας μας, όχι την καταστροφή της.
Οι εσωτερικές διαφωνίες μας να λύνονται σε δημοκρατικά πλαίσια, όχι με. εμφυλίους πολέμους, που τόσο ακριβά τους έχουμε πληρώσει σε πολλές στιγμές της ιστορίας μας.
Η Β’ εθνοσυνέλευση του Αστρους ας δώσει σε όλους τους Έλληνες το μήνυμα της ομόνοιας και της φιλοπατρίας, ιδιαίτερα σήμερα, σε μια εποχή, όπου τίθεται σε άμεσο κίνδυνο η εθνική μας οντότητα και η εθνική ιδιοπροσωπεία μας.
Ολοκληρώνοντας θα κλείσω με τη διατύπωση μιας αποριας¨
Είναι άραγε μια χίμαιρα ή η φρόνηση είναι εκείνη που φλογίζει το νου και τις καρδιές μας, αναφορικά με τις μεγάλες κατακτήσεις του πολιτισμού, τις οποίες μας κληροδότησαν οι αιώνες, όπως είναι οι αξίες της ελευθερίας, της ειρήνης, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης:
Μήπως η αδυναμία μας να βιώσουμε σήμερα την παρουσία και την ύπαρξη πραγματικής ελευθερίας, ειρήνης, δημοκρατίας και πραγματικής δικαιοσύνης, είναι εκείνη που μας ωθεί, να πιστεύουμε με σταθερότητα σε αυτές τις μεγάλες ιδανικές αξίες?"