Αυτοτελές ταμείο Αυτοδιοίκησης | Γράφει ο Σάββας Σαββάκης

                           ΑΥΤΟΤΕΛΕΣ ΤΑΜΕΙΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

η αυτοδιαχείριση των κεντρικών αυτοτελών πόρων, προϋπόθεση της ισχυρής αυτοδιοίκησης

                                            του Σάββα Σαββάκη

πρ. αντιδημάρχου οικονομικών Δήμου Τρίπολης

 

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

             Είναι γνωστό πως όλες οι μεταπολιτευτικές Κυβερνήσεις, προβαίνουν σε μεταρρυθμίσεις στον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης που σκοπό έχουν να εκσυγχρονίσουν τη λειτουργία της και την αποδοτικότητά της.

Ωστόσο όλες οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται από οικονομική άποψη, προκειμένου να αναγνωρισθεί στην τοπική αυτοδιοίκηση (ΤΑ) η ελευθερία βούλησης και η ευθύνη να αποφασίζει μόνη της για το επίπεδο των εισοδημάτων της (φορολογική εξουσία) και η κατανομή των πόρων της (εξουσία δαπάνης).

Αναφορικά με τα οικονομικά, παραπέμπω : α) στις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 5 του άρθρου 102 του Συντάγματος που ορίζουν: « το Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαχείριση των πόρων αυτών» και β) στον Ευρωπαϊκό χάρτη της τοπικής αυτονομίας που κυρώθηκε από τη χώρα μας με τον ν 1850/1989. Ο ΕΧΤΑ υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα μέρη και τα δεσμεύει να εφαρμόζουν σειρά από θεμελιώδεις κανόνες που εξασφαλίζουν την πολιτική, διοικητική και οικονομική ανεξαρτησία.

Κατ’ επιταγή τόσο της συνταγματικής διάταξης όσο και του ΕΧΤΑ, θεσπίστηκαν οι κεντρικοί αυτοτελείς πόροι (ΚΑΠ) το πρώτον με τον νόμο  1828/1989.

Έκτοτε, υπήρξε σειρά τροποποιήσεων αναφορικά με τον σχηματισμό  τους, με τελευταία αυτή δια των άρθρων  259  και 260 του ν 3852/2010.

 Στα ίδια άρθρα ορίζεται ότι τα εισπραττόμενα έσοδα υπέρ των ΟΤΑ α΄ βαθμού  και β΄ βαθμού, κατατίθενται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων σε ειδικούς λογαριασμούς που φέρουν  τους τίτλους « κεντρικοί αυτοτελείς πόροι Δήμων» και « κεντρικού αυτοτελείς πόροι περιφερειών»  και  κατανέμονται στους Δήμους και Περιφέρειες  με αποφάσεις του Υπουργού Εσωτερικών αποκέντρωσης και ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων για δίκαιη μεταχείριση.

ΕΤΗΣΙΟ ΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΕΔΕ (Αλεξανδρούπολη)

Στο εκδοθέν ψήφισμα κατά τη λήξη των εργασιών του Συνεδρίου και στις προτεραιότητες και διεκδικήσεις, μεταξύ άλλων εστίασα την προσοχή μου στις παρακάτω παραγράφους ( σσ η αρίθμηση δική μου) :

• στην πλήρη εφαρμογή του ν 3852/2010 και την κατάργηση των μνημονιακών περιορισμών
• στην κατάργηση του άρθρου 44 του ν 5079/2023 που θέτει ανώτατο πλαφόν στις αποδόσεις του κρατικού προϋπολογισμού προς την αυτοδιοίκηση ( σ.σ δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 4.076.000.000 € από το 2026 με το αναμενόμενο πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών)
• στην διεκδίκηση για σταδιακή αποπληρωμή των παρακρατηθέντων πόρων με κάθε τρόπο.

Συμφωνώ με τις παραγράφους 1 & 2 και διατηρώ επιφυλάξεις ως προς την 3^η

επειδή κατά τη γνώμη μου (πιστεύω και της συντριπτικής πλειονότητας) οι απαιτήσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης από τους παρακρατηθέντες πόρους χαρακτηρίζονται πλέον  ως ανεπίδεκτες εισπράξεως.

Τώρα, για να δικαιωθούν οι διεκδικήσεις των παραπάνω παραγράφων 1 και 2 επιβάλλεται  να καθιερωθεί  ένας νέος τρόπος απόδοσής τους,  τον οποίο οι διεκδικούντες οφείλουν να εξεύρουν, να τον διαβουλευθούν και να τον  προτείνουν. 

Με την ελπίδα πως μπορώ να βοηθήσω, κινούμαι προς την κατεύθυνση αυτή προτείνοντας έναν διαφορετικό τρόπο, ώστε με τον σχεδιασμό των κατάλληλων νομοθετικών ρυθμίσεων από πλευράς της κεντρικής εξουσίας, να δημιουργεί υπόβαθρο της οικονομικής αυτοδυναμίας.                                     

Κατ΄ αρχήν θεωρώ πως πρέπει να γίνουν γνωστά τα ακόλουθα:

• Στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 5 του άρθρου 102 του Συντάγματος ορίζεται: «Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή, μεταξύ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των φόρων ή τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το Κράτος»

Ερμηνεύοντας την εν λόγω διάταξη- χωρίς βέβαια να θεωρηθώ συνταγματολόγος- έχω τη γνώμη πως αρκεί η τροποποίηση του νόμου σχετικά με την απόδοση και κατανομή των πόρων και δεν χρειάζεται συνταγματική αναθεώρηση. Έτσι με νομοθετική ρύθμιση το κράτος να περιορισθεί μόνο στην είσπραξη στα δε της απόδοσης αναφέρομαι στη συνέχεια.

• κεντρικοί αυτοτελείς πόροι

2.1 σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 259 του ν 3852/2010 οι ΚΑΠ για τους ΟΤΑ α΄ βαθμού προέρχονται:

α) από τον φόρο εισοδήματος των φυσικών και νομικών προσώπων κατά

    20%

β) από τον ΦΠΑ κατά 12%

γ) από τον ΕΝΦΙΑ κατά 11,3%

2.2 σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 260 του ν 3852/10, οι ΚΑΠ για τους ΟΤΑ β΄ βαθμού, προέρχονται:

α) από τον φόρο εισοδήματος των φυσικών και νομικών προσώπων κατά

    2,4%

β) από τον ΦΠΑ κατά 4%.

3) κωδικοί εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού

   α) 0100 φόρος εισοδήματος όπως αναπτύσσεται και σε άλλους κωδικούς   

       της ίδιας πηγής

   β) 1100 ΦΠΑ όπως αναπτύσσεται και σε άλλους κωδικούς της ίδιας  

        πηγής

   γ) 0225 ΕΝΦΙΑ

 

ΠΡΟΤΑΣΗ . Η πρότασή μου περιλαμβάνει 2 φάσεις

 

1^η  ΦΑΣΗ  

• Προσθήκη νέων κωδικών εσόδων στο κεφάλαιο του κρατικού προϋπολογισμού με την ονομασία « ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ ΥΠΕΡ ΤΡΙΤΩΝ» Να εισαχθούν οι:

- 0529………φόρος εισοδήματος αποδοτέος στους ΟΤΑ α΄ βαθμού (20%)    - 0530 …….. φόρος εισοδήματος αποδοτέος στους ΟΤΑ β΄ βαθμού (2,4%)

• Προσθήκη νέων κωδικών στο κεφάλαιο του κρατικού προϋπολογισμού με την ονομασία «ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ ΥΠΕΡ ΤΡΙΤΩΝ» Να εισαχθούν οι:

-1513……. ΦΠΑ αποδοτέος στους ΟΤΑ α΄ βαθμού (12%)

-1514….… ΦΠΑ αποδοτέος στους ΟΤΑ  β΄ βαθμού (4%)

-1515……..ΕΝΦΙΑ  αποδοτέος στους ΟΤΑ α΄ βαθμού (11.3%)

• Διαμόρφωση ποσοστών εσόδων κρατικού προϋπολογισμού κατά κωδικό:

0100………………    (100%-20%+2,4%)…..………………………..77,6%

1100…………………(100%-12%+4%)………..…………………….84%

0225………………….(100%-11,3%)………………………………   88,7%

• Εφαρμογή στην πράξη:

Επί είσπραξης φόρου εισοδήματος  100,00€ η κατανομή κατά κωδικό γίνεται αυτόματα ως εξής:

0100…………..(100,00x77,60%) κρατικό έσοδο…………… ..77,60

0529…………..(100,00x20%) έσοδο υπέρ ΤΑ α΄βαθμού..........20,00

0530…………..(100,0x2.4%) έσοδο υπέρ ΤΑ β΄βαθμού. ….…..2,40  100,00

Επί είσπραξης ΦΠΑ 100,00€ η κατανομή κατά κωδικό γίνεται αυτόματα ως εξής:

1100…………..(100,00x84%) κρατικό έσοδο………………..   84,00

1513…………..(100,00x 12%)έσοδο υπέρ ΤΑ α΄βαθμού…….. 12,00

1514…………..(100,00x4%) έσοδο υπέρ ΤΑ β΄ βαθμού……...   4,00 100,00

Επί είσπραξης ΕΝΦΙΑ 100,00€ η κατανομή κατά κωδικό γίνεται αυτόματα ως εξής:

0225………….(100,00x88,70%) κρατικό έσοδο……………….88,70

1515………….(100,00x11,30%) έσοδο υπέρ ΤΑ α΄βαθμού….. 11,30 100,00

 

2^η ΦΑΣΗ

Μετά τη νομοθετική ολοκλήρωση των προστιθέμενων κωδικών των κρατικών  εσόδων, προτείνω  ευθύς αμέσως την θεσμοθέτηση ενός νέου ΝΠΔΔ με την επωνυμία « ΑΥΤΟΤΕΛΕΣ ΤΑΜΕΙΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ» στο όνομα του οποίου να κατατίθενται σε τραπεζικό λογαριασμό ή στο Τ.Π&Δ οι πραγματοποιούμενες εισπράξεις υπέρ τρίτων (τοπικής αυτοδιοίκησης).                              Το εν λόγω ταμείο  να είναι υπό κοινοβουλευτικό έλεγχο με υποχρέωση:

• ετήσιου απολογισμού στη Βουλή των Ελλήνων
• ανάρτησης  όλων των διοικητικών πράξεων στην πλατφόρμα «Διαύγεια»

Αυτονόητο είναι ότι στη νομοθετική συστατική πράξη,  θα προβλέπεται η οργανωτική δομή και γενικά ο εσωτερικός οργανισμός.

Αναφορικά με τη σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου,  θα πρότεινα- κατά προτίμηση- ως πρόεδρο, τον εκάστοτε πρόεδρο ή αντιπρόεδρο της ΚΕΔΕ και ως αντιπρόεδρο-κατά προτίμηση- τον εκάστοτε  πρόεδρο ή αντιπρόεδρο της ΕΝ.Π.Ε                                                                                                  Ως Μέλη: Δικαστικό του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ανώτατο στέλεχος του Υπουργείου Οικονομικών, ανώτατο στέλεχος του Υπουργείου Εσωτερικών, ανώτατο στέλεχος της Τράπεζας της Ελλάδος,  έναν κομματικό εκπρόσωπο της συμπολίτευσης, έναν κομματικό της αξιωματικής αντιπολίτευσης και έναν  της ελάσσονος αντιπολίτευσης.

Σε ότι αφορά δε την απόδοση των πόρων στους ΟΤΑ, τα έξοδα λειτουργίας του ταμείου καθώς και κάθε άλλη λεπτομέρεια, θα προβλέπονται στον ιδρυτικό νόμο. 

Με λίγα λόγια η τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του αυτοτελούς ταμείου, θα αυτοδιαχειρίζεται τους υπέρ αυτής θεσπισθέντες κεντρικούς αυτοτελείς πόρους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Είναι βέβαιο πως με τη θεσμοθέτηση του αυτοτελούς ταμείου  και τον νέο τρόπο είσπραξης και κατανομής των ΚΑΠ, επιτυγχάνεται:    

• η πλήρης εφαρμογή των άρθρων 259 και 260 του ν 3852/2010, που σημαίνει ότι οι διαχειριστικές πρακτικές του Κράτους θα αποτελούν παρελθόν και οι πόροι στο εξής θα αποδίδονται πλέον στο σύνολό τους
• η απενεργοποίηση της διάταξης της παρ. 4 του άρθρου 38 του ν 3986/2011 και της συσχετιζόμενης με το  άρθρο 44 του ν 5079/2023  επειδή :                                                                                                                                   α) οι πόροι των ΟΤΑ  δεν θα  αποτελούν συνάρτηση των συγκεκριμένων  εσόδων  του κρατικού προϋπολογισμού  που περιλαμβάνονται στο μεσοπρόθεσμο πλαίσιο δημοσιονομικής στρατηγικής παρεμβάσεων    αλλά για απόδοση χρημάτων που εισπράττονται για λογαριασμό τους
• β) οι τελευταίοι κρατικοί προϋπολογισμοί εμφανίζουν υπερπλεονάσματα, οπότε εξέλιπαν οι λόγοι για την αναλογική συμμετοχή των ΟΤΑ στην αντιμετώπιση της δημοσιονομικής κρίσης δια του καθορισμού πλαφόν, προκειμένου να διασφαλίζεται η μείωση του ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού.

     Με την πρότασή μου αυτή που ασφαλώς χρήζει περαιτέρω επεξεργασίας, θεωρώ ότι μια τέτοια ουσιαστική μεταρρύθμιση εναρμονίζεται πλήρως με τον προσδοκώμενο εκσυγχρονισμό της τοπικής αυτοδιοίκησης και θα συμβάλλει αποτελεσματικά στην ενίσχυσή της και ενδυνάμωσή της.

Σίγουρα η τοπική αυτοδιοίκηση, θα αποκτήσει μια νέα δυναμική και ανεξάρτητη πορεία στα πλαίσια βεβαίως του Συντάγματος και του ΕΧΤΑ, έτσι ώστε να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ανταποκριθεί με συνέπεια και επιτυχία στην αποστολή της.

Ο λόγος στο Περιφερειακό Συμβούλιο, στα Δημοτικά Συμβούλια και στους Βουλευτές της περιφέρειάς μας, για να αναλάβουν τη σχετική νομοθετική πρωτοβουλία.

Τρίπολη 21-11-2025