Μνήμη Μακαριστού Θεοφίλου | Του Ηλία Γιαννικόπουλου

(ΟΜΙΛΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ ΗΛΙΑ ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΙΜΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ ΚΥΡΟ ΘΕΟΦΙΛΟ)

Με βαθειά συγκίνηση κλήρος και λαός συμμετέχουμε σήμερα στις εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τον μακαριστό Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κυρό Θεόφιλο, από την κοίμηση του οποίου παρήλθε ήδη χρόνου διάστημα μείζον της δεκαετίας. Και όλοι αναμιμνησκόμεθα του πατρός και ιεράρχη μας, ο οποίος εποίμανε την θεοφύλακτη Μητρόπολή μας επί τριάντα έξι συναπτά έτη με ιερό ζήλο και με πατρική μέριμνα και φροντίδα, καταλίποντας έργα αγαθά και σωτήρια.

Η θεοφιλής μακρά διακονία του, η φιλόχριστη πνευματική παρουσία του, η ένθεη εκδαπάνηση όλων των σωματικών και ψυχικών του δυνάμεων στην δοξολογία του Θεού και στην υπηρεσία των ανθρώπων έχουν αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη τους στις ψυχές όλων, όσοι είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε από κοντά, να δεχθούμε την ευλογία του και να γίνουμε μάρτυρες του πολυσχιδούς έργου του και της σημαντικής προσφοράς του.

Η ογδονταπεντάχρονη επίγεια παρουσία του μακαριστού Θεόφιλου ήταν γόνιμη και καρποφόρα επ’ αγαθώ. Γι’ αυτό και η κοίμησή του το 2006 έγινε πρόξενος μεγάλης λύπης στον απορφανισμένο λαό, όχι μόνο στις επαρχίες της ποιμαντικής δικαιοδοσίας του, Γορτυνία και Μεγαλόπολη, αλλά και όπου αλλού είχε κατά καιρούς μετά μόχθου πολλού καλλιεργήσει τον αμπελώνα του Κυρίου, ως διάκονος, ιερέας, πνευματικός και ιεροκήρυκας. Γι’ αυτό ακόμα και σήμερα όλοι επαναφέρουμε στη μνήμη μας τον σεπτό ιεράρχη με αγάπη και σεβασμό. Η πνευματική του κληροδοσία είναι εισέτι ανεξάλειπτη, η ηθική παρακαταθήκη του παραμένει ακόμη τηλαυγής φάρος και πρότυπο εν Χριστώ βιοτής.

Ο μακαριστός Θεόφιλος ήταν επίσκοπος και πατέρας όλων, αλλά κυρίως ήταν επίσκοπος και πατέρας των απλών ανθρώπων, των ταπεινών και καταφρονεμένων της ζωής, των αδυνάτων και αδυνάμων, των εν πτωχεία και θλίψει, των εν ασθενείαις κατακειμένων, των εν περιστάσει, αυτών που δεν είχαν τον βοηθούντα. Και αυτό δεν αποτελούσε απλή αίρεση βίου, υπαγορευόμενη από το ιερατικό και χριστιανικό καθήκον του,  αλλά έκφραση του προσωπικού αξιακού του κώδικα, όπως τον είχε διαμορφώσει η πλούσια σε προσωπικά βιώματα ζωή του και ο τρόπος της οικογενειακής ανατροφής του.

Τέκνο πολυμελούς και φτωχής οικογένειας, καταγόμενος από τον πολύπαθο Κοσμά Κυνουρίας, ο μακαριστός Θεόφιλος εξ απαλών ονύχων εγεύθη την πίκρα της αδικίας του κόσμου τούτου, την έλλειψη της παρουσίας του πατέρα του και την αδήριτη ανάγκη να ριχτεί αώρως σε ηλικία μόλις 12 ετών στον αγώνα του βιοπορισμού, για την προσωπική του επιβίωση και αυτή της οικογένειάς του. Ως εκ τούτου η δίψα του για μάθηση δεν ικανοποιήθηκε εν καιρώ τω δέοντι, τα νεανικά του όνειρα φάνταζαν φρούδες ελπίδες και απραγματοποίητες χίμαιρες, καθώς οι προσωπικές του δυσκολίες και οι εν γένει εθνικές περιπέτειες που περνούσε εκείνη την περίοδο ο τόπος μας, έκαναν τη νεανική ζωή του έναν ανηφορικό Γολγοθά γεμάτον τριβόλους και παγίδες.

Κι όμως, όλες αυτές οι αντιξοότητες και οι βιοτικές δυσκολίες σφυρηλάτησαν τον χαρακτήρα του κατά την τρυφερή παιδική του ηλικία και του χαλύβδωσαν τη θέληση να αποδεχθεί την πρόκληση της ζωής και να αναδειχτεί νικητής της. Και με τη βοήθεια του Θεού, που πάντοτε την επεκαλείτο και πάντοτε την ελάμβανε πλουσιοπάροχα, μαζί με την προσωπική ευφυΐα, ευστροφία και φιλομάθειά του, κατόρθωσε και γράμματα οψιμαθώς να διδαχτεί και στο Πανεπιστήμιο εν ακμή ηλικίας να φοιτήσει, όταν άλλοι στην ηλικία του είχαν ήδη επαγγελματικά σταδιοδρομήσει, και στον χώρο της Εκκλησίας με αξιώσεις να εισχωρήσει, όχι τόσο δελεασμένος από τα εκκλησιαστικά αξιώματα όσο για να αναζητήσει λύσεις και απαντήσεις στις υπαρξιακές και μεταφυσικές ανησυχίες του και στους κοσμοθεωρητικούς προβληματισμούς του. Και φυσικά από μια βαθύτερη εσωτερική παρόρμηση, που τον οδηγούσε προς την θρησκεία του Θεανθρώπου και στην Ορθόδοξη πνευματικότητα.

Ο μακαριστός Θεόφιλος αισθανόταν πάντα ότι ήταν ένας από εμάς. Και όταν ήταν άσημος βιοπαλαιστής, και όταν έφτασε στην κορυφή της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, παρέμεινε πάντοτε ένα απαύγασμα απλότητος. Απλός στους τρόπους, απλός στους λόγους, απλός στη διοίκηση της επαρχίας του και απλός στη διαχείριση των εκκλησιαστικών και κάθε άλλης κατηγορίας προβλημάτων. Όχι μόνο επεδίωκε, αλλά και αισθανόταν ευχαρίστηση και ψυχική ευφορία να ομιλεί με απλούς χειρώνακτες, με άσημους χωρικούς και χωρικές, με μαθητές και νέους, με απόμαχους της ζωής, με κάθε άνθρωπο που επιζητούσε την ευλογία του, ακόμα και με τους αδιάφορους και τους απαθείς των καφενείων και των πλατειών των χωριών μας! Ως άξιος ποιμενάρχης δεν έκανε διακρίσεις στην πνευματική διαποίμανση των λογικών προβάτων του και χαιρόταν χαρά μεγάλη, όταν κατάφερνε με κάθε τρόπο να επαναφέρει στον δρόμο του Θεού τα παρεκκλίνοντα και απολωλότα.

Ο σεπτός ιεράρχης διακρινόταν ακόμη από σεμνότητα βίου, ταπεινότητα φρονήματος, πραότητα καρδίας και μακροθυμία. Η απλότητα και η ταπεινότητα του βίου του ασφαλώς ήσαν απότοκα της απλότητας και ταπεινότητας της καταγωγής του και του βιωμένου χριστιανικού ήθους του. Βαθύτερο πιστεύω του ήταν πάντα αυτό που αποφθεγματικά συνήθιζε να λέει ως κανόνα ζωής: «Την αξία στον άνθρωπο δεν δίνουν τα αξιώματα»! Και διατήρησε αυτό το πιστεύω μέχρι τας δυσμάς του επί γης βίου του. Δεν επεδίωξε τίποτε παρ’ αξίαν. Απεχθανόταν τις δουλικές οσφυοκάμψεις και τις τεθλασμένες γραμμές. Ήταν ευθύς, αφοσιωμένος, τίμιος, φιλόπονος! Αν και δεν παρέλειπε να είναι ευγνώμων προς όσους κάποια στιγμή του συμπαραστάθηκαν, ό,τι κατάφερε στη ζωή του το χρωστούσε αποκλειστικά στις δικές του προσπάθειες, στις προσευχές και συμβουλές της αγράμματης αλλά άγιας μάνας του και στο πανταχού παρόν Χέρι του Θεού, που τον κατηύθυνε και τον ενδυνάμωνε, όπως ο ίδιος ομολογούσε.

Τίποτε στη ζωή του δεν ήταν κούφο και επιδεικτικό. Δεν δίσταζε να επισκεφθεί ακόμα και τα πιο απομεμακρυσμένα χωριά της εκτεταμένης ορεινής Γορτυνίας με κάθε συγκοινωνιακό μέσο, ακόμα και με ζώα, για να επιτελέσει τα λειτουργικά του καθήκοντα! Στα κηρύγματά του ήταν απλός, σαφής και κατανοητός! Ήταν ικανός ρήτορας, με καθαρή και δυνατή φωνή, που καθήλωνε το συνήθως απλοϊκό ακροατήριό του, γιατί προσέφευγε περισσότερο στη χρήση απλών εκφράσεων και παραστατικών παραδειγμάτων, παρά σε βαθυστόχαστες αναλύσεις και ακατανόητες στους πολλούς σκέψεις, φράσεις και παραπομπές σε βιβλικά χωρία.

Το ίδιο απλός και κατανοητός ήταν και στα εβδομήντα και πλέον βιβλία που συνέγραψε. Στα βιβλία αυτά ο συγγραφέας δεν ανέλυσε περίπλοκα θεολογικά ζητήματα ούτε επρότεινε βαρύγδουπες λύσεις σε δυσεπίλυτα προβλήματα της σύγχρονης εκκλησιαστικής ζωής. Ο απλός και ταπεινός ιεράρχης θεωρούσε ότι μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο τον αλλοτριωμένο άνθρωπο του καιρού μας, αν τον καθοδηγούσε με τρόπο απλό και κατανοητό, όχι μόνο να καταλάβει την κοινωνική πραγματικότητα, αλλά και να την βιώσει υπό το πρίσμα της χριστιανικής πίστης και με το πνεύμα αγάπης και δικαιοσύνης που έφερε στον κόσμο η σταυρική θυσία του Θεανθρώπου. Με απώτερο στόχο βέβαια να τον βοηθήσει να φτάσει στη σωτηρία και στη λύτρωση.

Κι έτσι είδαμε τον απλό αλλά φιλοσοφημένον εκκλησιαστικόν άνδρα να ενδύεται τον ρόλο του κοινωνικού αναλυτή, να γίνεται ανατόμος της σύγχρονης πραγματικότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων, να ζει εκ των έσω τα ζέοντα κοινωνικά προβλήματα και όχι εξ απόπτου και όχι μόνον από την ασφάλεια του εκκλησιαστικού άμβωνος. Και να αναδεικνύεται τελικά σε έναν πολυγραφότατο και παραγωγικότατο συγγραφέα, όμως χωρίς ποτέ να ζηλώσει τη δόξα των λογοτεχνικών δαφνών. Γι’ αυτό και στα έργα του δεν έδωσε λογοτεχνική χάρη και καλολογική δαψίλεια. Στα βιβλία του μακαριστού Θεόφιλου η λογοτεχνία έγινε θεραπαινίδα της χριστιανικής ηθικής! Όλα σχεδόν τα βιβλία του έχουν κοινωνικό περιεχόμενο ή κοινωνικές απηχήσεις και περιέχουν ελπιδοφόρα μηνύματα για μια καλύτερη εν Χριστώ ζωή. Όλα είναι αποστάγματα σοφίας και πείρας, εμπνεόμενα πάντοτε από τα διδάγματα της Ορθοδόξου θεολογίας.

Είναι βέβαιο ότι αυτή την τεράστια πείρα ζωής και τον βαθύτατο κοινωνικό προβληματισμό του ο μακαριστός Γέροντας δεν τα όφειλε τόσο στη θεολογική του μόρφωση και στα λοιπά διαβάσματά του, όσο στη μακρά περίοδο που ασκούσε το ιερό και ψυχοσωτήριο προνόμιο του Πνευματικού. Εκεί ήλθε σε επαφή με τις ανθρώπινες αδυναμίες, με τα προσωπικά, οικογενειακά και κοινωνικά προβλήματα του απλού λαού. Εκεί είδε ανάγλυφη την σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ζωής και κοινωνίας, την διάρρηξη των διανθρώπινων σχέσεων, την απιστία, την αμαρτία, την εν γένει κατάσταση του πεπτωκότος ανθρώπου μιας παρακμιακής εποχής.  

Επειδή επίστευε ότι δεν εξαρκεί το ιερατικό κήρυγμα, για να φτάσει η χριστιανική αλήθεια ως τις εσχατιές μιας παραπαίουσας κοινωνίας, ο  αοίδιμος ιεράρχης έγραψε αυτά τα βιβλία, για να δώσει τις αναγκαίες κατευθύνσεις, συμβουλές και οδηγίες προς τους ναυτιλλομένους ή ναυαγισμένους της ζωής. Με τα βιβλία του ήθελε να χρησιμοποιήσει ένα ακόμα μέσο, για να διδάξει τον θείο λόγο, να στερεώσει ψυχές, να μαλακώσει καρδιές, να προβληματίσει και να αφυπνίσει. Με τελικό επιθυμητό σκοπό βέβαια να σώσει από την απώλεια και να λυτρώσει από την αμαρτία!

Γι αυτό και τα βιβλία του είναι γραμμένα κατά τρόπο άμεσο και διδακτικό, με ζωντάνια και γλαφυρότητα, αλλά και με αυστηρότητα και τόλμη. Οι τίτλοι των περισσότερων μάλιστα είναι σε δεύτερο ενικό πρόσωπο, ώστε να επιτευχθεί η αναγκαία απευθείας επαφή και οικειότητα μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη: «Εσείς, οι χριστιανοί δάσκαλοι», «Εσείς τα παιδιά του μόχθου», «Εσείς που πονάτε και κλαίτε», «Εσείς οι χριστιανοί γονείς», «Εσείς τα νιάτα οι φίλοι μου», «Εσείς οι νεόνυμφοι, τα παιδιά μου», «Εσείς που πάτε να χωρίσετε, σταθήτε», «Εσείς που είστε στα κύματα, να το λιμάνι» και άλλα. Με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας απευθύνεται στους μελλόνυμφους, στα νεόνυμφα ζευγάρια, σ’ αυτούς που θέλουν να χωρίσουν, στους χριστιανούς γονείς, στους κληρικούς, στους αναδόχους, στους Πνευματικούς, στα νιάτα, στους νεοσύλλεκτους, στους ασθενείς, στους ηλικιωμένους, στους ξενιτεμένους, στους δασκάλους, στους μοναχούς και στις μοναχές, στους επισκέπτες των μοναστηριών, στους πενθούντες, στις πρεσβυτέρες, στους πολιτικούς, στους ανθρώπους του μόχθου. Εν ενί λόγω, απευθύνεται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες, για να συμβουλέψει, να νουθετήσει και να διδάξει τον δρόμο της σωτηρίας και της ευτυχισμένης ζωής!

Με το ίδιο σκεπτικό, της ψυχωφελείας και της ορθοδόξου οικοδομής των τέκνων του, ο σοφός ιεράρχης έχει επίσης γράψει απλά βιβλία που αναφέρονται σε βίους αγίων και οσίων είτε της επαρχίας του είτε εν γένει της Ορθοδοξίας, όπως ο οσιομάρτυρας Ευθύμιος από τη Δημητσάνα, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε, επίσης από τη Δημητσάνα, ο άγιος Αθανάσιος Χριστιανουπόλεως, ο όσιος Νίκων ο Μετανοείτε, η Αγία Θεοδώρα εκ Βάστα, ο όσιος Ιωάννης ο Καλυβίτης, ο όσιος Μάρκος ο Ευγενικός, ο άγιος Βονιφάτιος, ο όσιος Δαβίδ, η Αγία Μακρίνα και η αγία Λυδία και άλλοι, που έζησαν μια χριστιανική ζωή και εστέφθησαν τελικά από τον στέφανο του μαρτυρίου, προσφέροντας τον εαυτό τους ως τύπο και υπογραμμό και ως πρότυπο αγωνιστικού χριστιανικού βίου.

*

Τέτοιος υπήρξε ο αοίδιμος πατήρ και ποιμενάρχης μας κυρός Θεόφιλος, που σήμερα τιμάται από την Ιερά μας Μητρόπολη και από τον Δήμο Γορτυνίας: απλός, σεμνός και ταπεινός! Φιλόχριστος, φιλακόλουθος και ευσεβέστατος! Φιλάγαθος, φιλάνθρωπος και φιλόστοργος! Ακούραστος, ασυμβίβαστος, αφιλοκερδής και αφιλοχρήματος! Σοφός, ανοικτόμυαλος και φίλος της ουσίας μάλλον παρά του τύπου! Αμνησίκακος και ασκητικός! Ασθενούς κράσεως αλλά ισχυρού ψυχικού σθένους!

Ο γενναίος αυτός άνθρωπος άφησε σε όλους μας αξέχαστες και ευγνώμονες αναμνήσεις! Περισσότερο βέβαια σε αυτούς που ευεργετήθηκαν ειδικότερα από τα έργα της αγάπης του και της φιλανθρωπίας του: τα παιδιά του «Χαμόγελου του παιδιού», τις εκατοντάδες των φοιτητών που βοηθήθηκαν στις σπουδές τους, τις εκατοντάδες των απόρων κορασίδων που βοηθήθηκαν στον γάμο τους, τις εκατοντάδες των ηλικιωμένων, των εμπερίστατων, των φτωχών, που με άκρα διακριτικότητα έτυχαν της φιλανθρώπου και φιλευσπλάχνου πατρικής αγάπης του.

Και όλοι αυτοί και όλοι εμείς εν μια φωνή αναφωνούμε σήμερα με συγκίνηση: «Θεοφίλου, του αειμνήστου ημών πατρός και ποιμενάρχου ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ»!!!

ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ

(Δημητσάνα, Πέμπτη 6 Ιουλίου 2017)