Τα προσκυνήματα της Παναγιάς γιορτάζουν σε κάθε μέρος της Ελλάδας. Ο Δεκαπενταύγουστος, έχει τη δική του σημασία και δίνει ένα ιδιαίτερο χρώμα στον τελευταίο καλοκαιρινό μήνα. Χιλιάδες οι πιστοί που περνούν να ανάψουν ένα κερί σε κάποιο μοναστήρι ή ναό αφιερωμένο στην Παναγία, χιλιάδες όμως και οι συμμετέχοντες στα πολυάριθμα πανηγύρια που στήνονται ανά την Ελλάδα. Τα χωριά μας –ειδικά τα ερημωμένα της ορεινής Αρκαδίας- γεμίζουν τις μέρες του Δεκαπενταύγουστου και όλοι σπεύδουν να αδράξουν την ευκαιρία να θυμηθούν τα παλιά…
Επίκεντρο των εκδηλώσεων του Δεκαπενταύγουστου στην Αρκαδία, η περιοχή της Τεγέας όπου στις 14 Αυγούστου γίνεται η λιτανεία της θαυματουργού εικόνας της Παναγίας, ενώ το διάστημα 13-20 γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι της Πελοποννήσου. Κάθε χρόνο ο Τεγεατικός Σύνδεσμος διοργανώνει την Παμπελοποννησιακή εμπορική έκθεση.
Σε όλα τα χωριά γίνονται χοροί και πανηγύρια, ο κάθε τόπος αναβιώνει τα δικά του ιδιαίτερα έθιμα. Όπως στο Σαρακίνι, όπου την παραμονή το απόγευμα οι νεότεροι συμμετέχουν σε αγώνες ποδοσφαίρου και μπάσκετ, ενώ στην πλατεία του χωριού στήνονται ψησταριές με αρνιά, γουρουνοπούλες και κοντοσούβλι, που συνοδεύονται από άφθονο εκλεκτό κρασί με ονομασία προέλευσης. Ανήμερα, μετά τη λειτουργία ο τοπικός σύλλογος βγάζει σε πλειστηριασμό την παραδοσιακή Κουλούρα της Παναγίας, μαζί με ένα αρνί ή άλλα παραδοσιακά προϊόντα που έχουν χαρίσει οι πιστοί για τάμα. Η μέρα τελειώνει με τη «βραδιά του Μετανάστη», αφιερωμένη στους ξενιτεμένους συγχωριανούς.
Ο νομός μας είναι γεμάτος από προσκυνήματα της Παναγίας. Σχεδόν κάθε χωριό έχει μια εκκλησία ή ένα ξωκκλήσι αφιερωμένο στη χάρη Της. Θα περιοριστούμε στην καταγραφή των μοναστηριών της Παναγίας, πολλά από τα οποία γιορτάζουν στις 15 ή στις 23 Αυγούστου. Όλα όμως έχουν σημαντική ιστορία και αποτελούν ενδιαφέροντες προορισμούς για τον κάθε επισκέπτη. Είναι οι Μονές της Παναγίας Ελωνας, Φιλοσόφου, Παναγίας Μαλεβής, Κερνίτσης, Ανω Χρέπας, Παναγίας Κανδήλας, Παάιοπαναγιάς, Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μπούρα, Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καλαμίου, Παναγίας Μακρυσίου, Παναγίας Ορθοκωστάς ή Αρτοκοστάς, Παναγίας Βαλτεσινιώτισσας.
ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΕΛΩΝΑΣ
 |
|
Ψηλά στον κοκκινόβραχο του Πάρνωνα, έξω από το Λεωνίδιο, γατζωμένη η κάτασπρη Μονή της Παναγίας της Ελωνας. Χρονολογείται από το 1300, όταν σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας βρέθηκε από βοσκούς της περιοχής οι οποίοι έβλεπαν κάθε βράδυ στον απέναντι βράχο ένα μικρό φως. Η θεωρούμενη ως θαυματουργή εικόνα, κατασκευασμένη με κερί και μαστίχα σε ξύλο –το περίτεχνο χρυσό «πουκάμισο» είναι μεταγενέστερο- πιστεύεται ότι είναι έργο του Αποστόλου Λουκά. Η Μονή υπέστη μεγάλη καταστροφή την περίοδο των Ορλωφικών (1770), ανακατασκευάζεται όμως και γνωρίζει μεγάλη ακμή κατά την πρώτη δεκαετία του 18ουαιώνα. Σημαντική είναι η συμβολή της στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, χάνει όμως την αίγλη της κάτι που πιστοποιείται και από έγγραφο της Πελοποννησιακή γερουσία. Από το 1972 λειτουργεί ως γυναικεία. Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, στις 23 Αυγούστου, αλλά και στις 21 Νοεμβρίου στα Εισόδια της Θεοτόκου οπότε πραγματοποιείται λιτανεία της εικόνας στο Λεωνίδιο.
(διαβάστε προηγούμενο αφιέρωμα των "Αρκάδων Χρόνοι" στη Μονή)
ΜΟΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
 |
|
Χτισμένη στη δυτική πλευρά του φαραγγιού του Λούσιου, κοντά στη Δημητσάνα, η Μονή Φιλοσόφου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, γιορτάζει στην απόδοση της εορτής, στις 23 Αυγούστου. Αποτελείται από δύο μοναστηριακά συγκροτήματα, που βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Η παλαιά Μονή Φιλοσόφου, το ιστορικότερο και παλαιότερο μοναστήρι της Αρκαδίας, αλλά και από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας, ιδρύθηκε το 963 από το Δημητσανίτη Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, τον επονομαζόμενο «φιλόσοφο», γραμματέα («Πρωτοκρίτης») του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Το προσωνύμιο του Λαμπαρδόπουλου έδωσε και στη Μονή το όνομά της. Σήμερα διατηρείται μόνο ένα μικρό εκκλησάκι Βυζαντινής τεχνοτροπίας του 10ου αιώνα με τις αξιόλογες τοιχογραφίες του, ενώ σώζονται κάποια ερείπια κελλιών και άλλων κτισμάτων, καθώς και μια στέρνα. Είναι γνωστή ως «Κρυφό Σχολειό» καθώς κατά την παράδοση λειτουργούσε εκεί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σχολείο που αργότερα εξελίχθηκε σε σπουδαία ιερατική σχολή η οποία λειτούργησε στη Νέα Μονή.
ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΑΛΕΒΗΣ
Χτισμένο στον Πάρνωνα, το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου μοναστήρι, έχει τις ρίζες του στο 1116. Η Μονή ευημερούσε την περίοδο της Ενετοκρατίας, ενώ μεγάλη ήταν η προσφορά της στα χρόνια της Επανάστασης. Η εικόνα της Παναγίας της Μαλεβής είναι τοποθετημένη σε ασημένια θήκη και μπροστά στο προσκυνητάρι καίει ακοίμητη κανδήλα. Θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Την εικόνα έφεραν –σύμφωνα με την παράδοση- οι κάτοικοι του Αγίου Ορους που μετακινήθηκαν προς την Κυνουρία. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας γιορτάζει στις 23 Αυγούστου κατά την Απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
ΜΟΝΗ ΚΕΡΝΙΤΣΗΣ
Κοντά στη Βυτίνα, η αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου Μονή, χτίστηκε το 1105. Στο πέρασμα των αιώνων γνωρίζει σειρά λεηλασιών, ειδικά την περίοδο της Επανάστασης καθώς προσφέρει βοήθεια στους αγωνιζόμενους. Από το 1680 λειτούργησε και ήκμασε εκεί κρυφό σχολειό. Το 1940 η Μονή μετατρέπεται σε γυναικεία. Πολλά θαύματα είναι συνδυασμένα με την Παναγία Κερνίτσης.
ΜΟΝΗ ΑΝΩ ΧΡΕΠΑΣ
Κοντά στην Τρίπολη, χτίστηκε το 1100 στο συγκεκριμένο σημείο –σε υψόμετρο 1280 μέτρων- αφού σύμφωνα με την παράδοση η θαυματουργή εικόνα μετακινήθηκε κατά ανεξήγητο τρόπο τρεις φορές από τον Άγιο Γεώργιο Τρίπολης στη σπηλιά της Επάνω Χρέπας. Κρυμμένη μέσα στα έλατα αποτέλεσε ένα από τα σημαντικά λημέρια των αγωνιστών του 1821 και παρατηρητήριο του Κολοκοτρώνη. Γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο και του Σταυρού.
ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑΝΔΗΛΑΣ
Η ίδρυση της ανάγεται στο 17ο αιώνα. Η παράδοση θέλει την εικόνα να μετακινείται -από το σημείο που είχαν επιλέξει οι πιστοί για να χτίσουν το μοναστήρι- μετά τη δύση του ήλιου και μπροστά της να καίει όλο το βράδυ ένα καντήλι. Ονομάστηκε Μονή της Κανδήλας από την καντήλα με το θείο φως μπροστά στην εικόνα. Υπέστη πολλές επιδρομές από Φράγκους, Τουρκαλβανούς, Αραβο-αιγύπτιους. Ο Ιμπραήμ δεν αποπειράθηκε να την δηλώσει λόγω του φυσικού της οχυρού. Οι μοναχοί της συνέβαλαν τα μέγιστα στην επανάσταση.
ΜΟΝΗ ΠΑΛΑΙΟΠΑΝΑΓΙΑΣ
Στην περιοχή του Άστρους, χωμένη σε μια κατάφυτη χαράδρα βρίσκεται η Μονή της Παλαιοπαναγιάς, που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η Μονή ερημώνεται τα προεπαναστατικά χρόνια, για να ανακαινιστεί στη συνέχεια εκ βάθρων.
ΜΟΝΗ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΜΠΟΥΡΑ
Ανάμεσα στα χωριά Λεοντάρι και Φαλαισία, η ιστορική Μονή της Παναγίας Μπούρα είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 23 Αυγούστου. Κατά την παράδοση ιδρύθηκε τον 12ο αι. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, αποτελώντας σχολείο για τα παιδιά των Ελλήνων, κέντρο μύησης Φιλικών και ανεφοδιασμού των οπλαρχηγών, καταφύγιο των κυνηγημένων. Η εικόνα της Παναγίας της Μεγαλομάτας, χρονολογείται από το 1831.
ΜΟΝΗ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΛΑΜΙΟΥ
Στο φαράγγι του Λούσιου, η Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καλαμίου, ένα γραφικό γορτυνιακό μοναστήρι. Πρόκειται για δύο μοναστήρια, το «Παλιό Καλάμι» το οποίο εκτιμάται ότι άρχισε να συγκροτείται ως μονή περί τον 15ο-16ο αιώνα γύρω από ένα ασκητήριο και το «Νέο Καλάμι», που λειτούργησε ξανά το 1980 ως γυναικεία. Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου τμήμα του οποίου ανακαινίστηκε από δωρεές πιστών.
ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΑΚΡΥΣΙΟΥ
Νεότερο μοναστήρι, ιδρύθηκε το 1883, στην περιοχή της Μεγαλόπολης, είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.
ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΟΡΘΟΚΩΣΤΑΣ ή ΑΡΤΟΚΟΣΤΑΣ
Από τα αρχαιότερα μοναστήρια της Αρκαδίας, βρίσκεται στις βραχώδεις πλαγιές του Πάρνωνα προς τον Πραστό. Κοντά στη Μονή βρίσκονται τα ερείπια της παλαιάς Μονής, που ήταν γνωστή ως Κάτω Παναγιά που υπήρξε η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη Μονή της Τσακωνιάς. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, η οποία περιήλθε στα χέρια των Ενετών το 1460 και σήμερα φυλάσσεται στο ναό San Samuele της Βενετίας θεωρείται θαυματουργική και περιβάλλεται με ύψιστη τιμή.
ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΒΑΛΤΕΣΙΝΙΩΤΙΣΣΑ
Κτισμένη –σύμφωνα με παλιά σφραγίδα της το 1625- σε μικρή απόσταση από το Βαλτεσινίκο, υπέστη διαδοχικές καταστροφές επί τουρκοκρατίας. Σημαντικό μέρος της αγιογράφησής της ωστόσο διασώζεται μέχρι σήμερα. Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.
ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΛΕΙΒΩΚΑ ΣΤΗΝ ΚΟΝΤΟΒΑΖΑΙΝΑ
Η Μονή της Παναγίας της Κλειβωκάς ή αλλιώς Παναγία ή Ζωναρίτισσα, βρίσκεται κοντά στα χωριά Κοντοβάζαινα και Δήμητρα στην επαρχία Γορτυνίας, στον Νομό Αρκαδίας. Το μοναστήρι είναι χτισμένο στην είσοδο σπηλιάς, η οποία λόγω βάθους και στενής διαμέτρου από ένα σημείο και μετά είναι ανεξερεύνητη.
Η τραχιά φυσιογνωμία του τοπίου και το δύσβατο και απροσπέλαστο σχεδόν του εδάφους έχει τροφοδοτήσει πολλούς θρύλους και παραδόσεις σχετικά με την εύρεση της εικόνας της Θεομήτορος και την κτίση του μοναστηριού.
Κατά μια παράδοση, η εικόνα της Παναγίας, που λέγεται ότι είναι μια από τις έντεκα του Απόστολου Λουκά, ήταν στο σημείο όπου σήμερα είναι το εκκλησάκι της Αγίας Άννας στην Κάτω Κλειβωκά, στη θέση Μπέλκος, όπου στην προχριστιανική περίοδο λατρευόταν η θεά Αλουσία Δήμητρα. Στο σημείο αυτό υπήρξε μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων Καλαβρύτων. Το μοναστήρι αυτό διαλύθηκε και ο ναός κατεστράφη επί τουρκοκρατίας και πιθανότατα κατά την απόβαση του Ιμπραήμ πασά στην Πελοπόννησο κατά τα έτη 1825-1828.
Για την τύχη της θαυματουργής εικόνας δεν υπάρχει κανένα επίσημο στοιχείο. Κατά μίαν άποψη, οι Χριστιανοί, οι οποίοι ήξεραν καλά τα κατατόπια και τις ασφαλείς κρυψώνες, μετέφεραν την εικόνα στη σπηλιά, όπου την έκρυψαν, και από το δύσβατο και μυστικό μονοπάτι πήγαιναν και προσεύχονταν. Κατά άλλη άποψη-παράδοση και θρύλο, λέγεται ότι η εικόνα ευρέθη μετά από σχετικό όνειρο από χωρικό, που καταγόταν από το διπλανό χωριό Δήμητρα Αρκαδίας.
Το εκκλησάκι κατασκευάστηκε στο τέλος της περασμένης εκατονταετίας από τον Κοντοβαζαινίτη Σοφιανόπουλο, εγκαταστημένο στο Κάιρο της Αιγύπτου. Το κλιμακοστάσιο κατασκευάστηκε δέκα χρόνια αργότερα με δαπάνη του ιδίου.
Από την κτίση του και μετά, το μοναστήρι λειτούργησε σαν γυναικεία μονή. Τη μεγαλύτερη ακμή του γνώρισε επί ηγουμενίας της Μοναχής Μακαρίας Καρρά. Σήμερα, στο μοναστήρι διακονεί μία μόνο μοναχή, η Χριστοδούλη, η οποία βρίσκεται εκεί από το 1953.
Γιορτάζει την Παρασκευή του Πάσχα, της Ζωοδόχου Πηγής. Στα παλαιότερα χρόνια η γιορτή συνδυαζόταν με λαμπρά πανήγυρη στα Φραγκάλωνα και θεωρείτο ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά και κοσμικά γεγονότα όλων των γύρω χωριών.
Δυστυχώς, αυτό το έθιμο εξέλειψε και περιορίστηκε μόνο σε προσκύνημα στη χάρη της. Τελευταία καθιερώθηκε άλλη μια γιορτή στις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα της Παναγίας, με μια προσπάθεια αναβίωσης του παλιότερου εθίμου.
Ιερά Μονή Γοργοεπηκόου Νεστάνης
Η μονή βρίσκεται στα ανατολικά/νοτιοανατολικά του χωριού Νεστάνη, σε υψόμετρο 980 μ., επάνω στο βουνό Γουλάς (1.160 μ.), το οποίο έχει ημικωνικό σχήμα, καθώς οι πλαγιές του στενεύουν απότομα προς την κορυφή. Απέχει περί τα 15 χλμ. από την Τρίπολη. Το μοναστήρι της Γοργοεπηκόου επιβάλλεται στο φυσικό τοπίο της περιοχής. Πανύψηλες οροσειρές πλαισιώνουν την περιοχή της Νεστάνης – Κτενιάς , Αρτεμίσιο, Λύρκειο- στα ανατολικά, το Μαίναλο στα δυτικά και ανάμεσα τους η έκταση της αρχαίας Μαντινείας. «Μαντινέη ερατεινή» αποκαλεί την Μαντινεία ο Όμηρος.
Η κώμη της Νεστάνης βρίσκεται χαμηλά σε επίπεδο μέρος στην κατωφέρεια του πρανούς, ενώ ο δρόμος προς το μοναστήρι είναι ανηφορικός. Ο επισκέπτης εισέρχεται στη μονή από δύο εισόδους: Στα δυτικά ανεβαίνοντας υπάρχει επιβλητική νεότερη πέτρινη σκάλα, η οποία καταλήγει στην τοξωτή θύρα των αποθηκών και των σταύλων. Η δεύτερη είσοδος βρίσκεται στα νότια του μοναστηριού. Ο χώρος περιμετρικά του ορθογώνιου κτιριακού συγκροτήματος είναι ελεύθερος. Τα κτίσματα, αν και έχουν υποστεί μεταβολές και διαρρυθμίσεις, παραμένουν διώροφα. Οι άνω όροφοι, ως επί το πλείστον, χρησιμοποιούνται ως κελιά ή ξενώνες και τα ισόγεια με τα χαγιάτια τους ως αποθήκες.
Ο στρατηγικής σημασίας χώρος του Γουλά είχε φιλοξενήσει κτίσματα, ασκητήρια και εκκλησίδια διάσπαρτα μέσα στις σπηλαιώδεις πτυχές του. Στα ανατολικά της μονής, στους πρόποδες του Γουλά, οι Βυζαντινοί έκτισαν ένα ναό προς τιμήν της Αναλήψεως του Χριστού. Βρίσκεται εντός του φυσικού σπηλαίου και είναι πλέον ερειπωμένος. Έχουν εντοπιστεί κατάλοιπα κτισμάτων και οχυρώσεως στον αυχένα του απότομου όρους, ένδειξη προϋπάρχοντος οικισμού.
Ο ναός της Αναλήψεως του Γουλά εισχωρεί στο σπήλαιο και έχει προέκταση προς τα δυτικά. Η προσπέλαση είναι πολύ δύσκολη. Σήμερα σώζεται η ανατολική ημικυκλική κόγχη και η αρχή του νότιου τοίχου, ενώ η βόρεια πλευρά είχε λαξευτεί στο φυσικό βράχο, ο οποίος και παρείχε σπηλαιώδη επικάλυψη του ναού. Για να στηριχθεί η προς τα δυτικά επέκταση είχε κατασκευασθεί αναλημματικός τοίχος, επί του οποίου διακρίνονται ξυλόδεσμοι από κέδρο. Ο ναός ήταν κατάγραφος με τοιχογραφίες εκ των οποίων σώζονται κάποια ακέραια τμήματα.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Η σημερινή Νεστάνη είναι ένα μεγαλοχώρι της επαρχίας της Μαντινείας και πήρε το όνομα της αρχαίας Νεστάνης μόλις το 1927. Ως τότε λεγόταν Τσιπιανά από το βυζαντινό τοπωνύμιο, όπως ονομαζόταν και το ομώνυμο κάστρο, το κτισμένο πάνω στο Γουλά.
Στο πρανές απόκρημνου και αγέρωχου βράχου, ο οποίος δεσπόζει των γύρω παραφυάδων του Μαινάλου που κλείουν το περίφημο «αργόν πεδίον», υψώνεται το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας της Γοργοεπηκόου.
Η προσωνυμία Γοργοεπήκοος προέρχεται από την πίστη των χριστιανών ότι η Παναγία εισακούει γοργά (αμέσως) τις προσευχές των πιστών. Η ετέρα προσωνυμία της Παναγίας των «Τσιπιανών ή Τσιπιανίτισσας» είναι τοπωνυμική και προέρχεται από την ονομασία του τόπου όπου βρίσκεται, τα Τσηπιανά ή Κηπιανά. Υποστηρίζεται από τους Ντ. Αντωνακάτου – Τ. Μαύρο ότι τα Κοπιάνε υπήρξαν βυζαντινός οικισμός, ο οποίος αναπτύχθηκε κάτω και πέριξ του εκεί κάστρου, το οποίο και διατηρήθηκε μέχρι την εποχή της Τουρκοκρατίας. Από τα Κοπιάνε και λόγω τσιτακισμού ή παραφθοράς της λέξης προήλθε η λέξη «Τσαπιών». Ο Fougeres το ετυμολογεί από την αλβανική λέξη Tsip=τσίπουρο, ο Ρηγόπουλος πάλι από το αλβανικό Tsep=κέρατο, αιχμηρό. Το κάστρο Κηπιανά αναφέρεται στο Αραγωνικό Χρονικό του Μορέως (1393). Αναφέρεται αργότερα το 1467 σαν ερειπωμένο «R.ZIPIANA» στον πίνακα των κάστρων του Μοριά, από τον Stephano Magno.
http://www.arcadonxronoi.gr - wikipedia
