Αμιγές ψηφιακό νόμισμα;

Συνεχίζονται οι μελέτες, διαβουλεύσεις, και προετοιμασίες για την αντικατάσταση του θεσμού του χαρτονομίσματος  (δολάριο, ευρώ, κλπ.) με το θεσμό του αμιγούς ψηφιακού (εικονικού) νομίσματος (e-dollar, e-euro, κλπ.). Πολύ εντονότερες στην Ευρώπη παρά στις ΗΠΑ. Είναι όμως αναγκαία αυτή η αλλαγή θεσμών;

Τα συγκριτικά αποτελέσματα πάνω σε βασικά νομισματικά θέματα δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Βάσει αυτών, οι Κεντρικές Τράπεζες είναι προτιμότερο, βασιζόμενες στην χρηματοδοτική τους δύναμη και τεχνογνωσία, να συνεργασθούν με τις εμπορικές τράπεζες και ιδιωτικές εταιρίες για την ανάπτυξη και εφαρμογή των υποδομών και τεχνολογιών εκείνων που θα διεκπεραιώνουν τις εν γένει πληρωμές αποτελεσματικά (ορίζεται πιο κάτω).

Όμως για θέματα φοροδιαφυγής, εγκληματικότητας, πορνείας, ναρκωτικών, τοκογλυφίας, διαφθοράς, παραοικονομίας,  και εν γένει για θέματα της «Σκοτεινής» οικονομίας, ο θεσμός του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος φαίνεται να υπερτερεί του θεσμού του χαρτονομίσματος στην αποτελεσματική αντιμετώπισή τους,  λόγω της πλήρους δυνητικής διαφάνειας των πληρωμών. Βέβαια, αυτό περιορίζει την ατομικότητα και τις επιλογές των πολιτών. Επίσης η διάρκεια της εν λόγω διαφάνειας θα αντέξει έως ότου οι πρωταγωνιστές υιοθετήσουν άλλους τρόπους πληρωμών και αποταμίευσης που τους επιτρέπουν να συνεχίζουν τις κερδοφόρες δραστηριότητές τους.

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ

Στον (υπό δημιουργία) θεσμό του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος, oι πολίτες είναι άνετοι με την χρήση του διαδικτύου και ηλεκτρονικών μέσων. Κατέχουν ψηφιακούς  λογαριασμούς στην Κεντρική Τράπεζα, με ηλεκτρονικές  (νοερές) εγγραφές σε χαρτονόμισμα (π.χ., δολάριο, ευρώ), ΜΗ όμως μετατρέψιμες σε  φυσικό (χειροπιαστό) χαρτονόμισμα. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχουν φυσικά δολάρια ή ευρώ. Οι πληρωμές γίνονται με μεταφορά εγγραφών από λογαριασμό σε λογαριασμό(ύς) κατόπιν ηλεκτρονικών εντολών από τον κάτοχό του. Η δε Κεντρική Τράπεζα ελέγχει την ποσότητα και αξιοπιστία των ηλεκτρονικών εγγραφών και ψηφιακών λογαριασμών.

Στον θεσμό του χαρτονομίσματος, οι πολίτες έχουν στη κατοχή τους χαρτονομίσματα (π.χ., δολάρια, ευρώ).  Οι πληρωμές γίνονται με χαρτονομίσματα. Οι πολίτες όμως έχουν την επιλογή να καταθέτουν τα χαρτονομίσματά τους σε εμπορικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, παρακρατώντας και μερικά μετρητά για ώρα ανάγκης. Οι πληρωμές γίνονται με πιστώσεις και χρεώσεις των τραπεζικών λογαριασμών, κατόπιν εντολών (ηλεκτρονικών ή με επιταγές) των κατόχων τους, και χωρίς την φυσική τους παρουσία. Όμως οι εμπορικοί τραπεζικοί λογαριασμοί είναι μετατρέψιμοι σε φυσικό χαρτονόμισμα αντιστοίχου ποσού κατόπιν εντολής του κατόχου. Συνεπώς, τελικά οι πληρωμές γίνονται με φυσικό χαρτονόμισμα.  

Και εδώ η Κεντρική Τράπεζα καθορίζει την ποσότητα χαρτονομίσματος στην κυκλοφορία και ελέγχει την αυθεντικότητα και αξιοπιστία του χαρτονομίσματος. Οι δε εμπορικές τράπεζες είναι υπεύθυνες για την ακεραιότητα και αξιοπιστία των τραπεζικών λογαριασμών, υπό την επίβλεψη της Κεντρικής Τράπεζας και των ασφαλιστικών οργανισμών που ασφαλίζουν τις τραπεζικές καταθέσεις.

Σημειωτέον, οι πολίτες με τις τραπεζικές καταθέσεις τους, μετατρέπουν τα χαρτονομίσματά τους σε ηλεκτρονικές εγγραφές σε τραπεζικούς ψηφιακούς λογαριασμούς! Δηλαδή κατέχουν ψηφιακούς λογαριασμούς με ηλεκτρονικές εγγραφές σε χαρτονόμισμα. Όπως ακριβώς οι πολίτες στον θεσμό του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος, με την μόνη διαφορά ότι μόνο οι εμπορικοί τραπεζικοί λογαριασμοί είναι μετατρέψιμοι σε φυσικό χαρτονόμισμα.

Επίσης, οι πολίτες έχουν και την επιλογή να μετατρέπουν τα χαρτονομίσματά τους και τις τραπεζικές τους καταθέσεις σε ηλεκτρονικές εγγραφές σε άλλους ψηφιακούς λογαριασμούς με άλλα χαρακτηριστικά, όπως π.χ. οι λογαριασμοί του Bitcoin, των stablecoins, και οι υπό μελέτη και έκδοση από την ΕΚΤ ψηφιακών λογαριασμών (ας τους ονομάσουμε  @e-euro). Όλοι όμως αυτοί οι ψηφιακοί λογαριασμοί είναι μετατρέψιμοι σε φυσικό χαρτονόμισμα.

Τέλος, τόσον η ποσότητα την ηλεκτρονικών εγγραφών του κάθε πολίτη στην περίπτωση του θεσμού του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος, όσον και η ποσότητα χαρτονομίσματος στην κατοχή του κάθε πολίτη στην περίπτωση του θεσμού του χαρτονομίσματος, αντανακλά (ή πρέπει να αντανακλά) την συμβολή του στην παραγωγική διαδικασία εκτός ιδιοχρησίας.

ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

1. Η Θεμελιώδης Οικονομική Λειτουργία του Εγγενώς Άνευ Αξίας (fiat) Χρήματος.

Ο θεσμός του fiat χρήματος αναμφισβήτητα βελτιώνει την κατανομή των οικονομικών πόρων, παρακολουθώντας, αποκαλύπτοντας και επιβάλλοντας την πραγματική αγοραστική δύναμη των εν γένει αγοραστών. Στο πλαίσιο του θεσμού αυτού, το χαρτονόμισμα ουσιαστικά λειτουργεί σαν ένα σχεδόν ανέξοδο, αναγνωρίσιμο, αυθεντικό και αξιόπιστο εφεύρημα παρακολούθησης και πληροφοριακού περιεχομένου.  Όπως είπε ο Γάλλος οικονομολόγος  Bastiat, to 1872:

 “ Έχεις στα χέρια σου, π.χ., 100 ευρώ. Τι σημαίνει αυτό;   Είναι  σαν μάρτυρας, και απόδειξη ότι έχεις συμβάλει στην παραγωγική διαδικασία και την προσέφερες στην κοινωνία, και καθορίζει την αξία της. Επιπλέον μαρτυρεί ότι δεν έχεις πάρει πίσω από την κοινωνία ισοδύναμη αξία όπως έχεις δικαίωμα...Με τα μάτια του μυαλού βλέπεις τα 100 ευρώ να λένε: δώσε στον κάτοχο αξία ισοδύναμη με αυτήν που αυτός έχει δώσει στην κοινωνία, αξία που έχει προσφερθεί, μετρηθεί, και αποδειχθεί από τα 100 ευρώ.” (Για σχετική επιστημονική εργασία(ες), επικοινωνήσετε με τον αρθρογράφο).

Στο ίδιο πλαίσιο, η  κλασσική τριάδα των λειτουργιών του χρήματος ( μέσο συναλλαγών, μονάδα αξίας, και προσωρινή αποθήκευση αξίας) είναι αναγκαία αλλά όχι επαρκής.

Είναι ο υπό δημιουργία θεσμός του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος τέλειο υποκατάστατο του θεσμού του χαρτονομίσματος αναφορικά με την θεμελιώδη οικονομική λειτουργία του fiat χρήματος; Χωρίς αμφιβολία, η Κεντρική Τράπεζα μπορεί να λάβει τα μέτρα εκείνα ώστε οι ηλεκτρονικές εγγραφές και οι ψηφιακοί λογαριασμοί να είναι αναγνωρίσιμοι, αυθεντικοί, και αξιόπιστοι μηχανισμοί παρακολούθησης και πληροφοριακού περιεχομένου που να αποκαλύπτουν επαρκώς και επιβάλουν την αγοραστική δύναμη των εν γένει αγοραστών. Έως εδώ, οι δύο θεσμοί είναι τέλεια υποκατάστατα.

Είναι όμως το κόστος  δημιουργίας και συντήρησης των ψηφιακών λογαριασμών μικρότερο από το κόστος κοπής και συντήρησης της ποσότητας του χαρτονομίσματος σε κυκλοφορία, που θεωρείται αμελητέο;

Επιπλέον, όπως ο θεσμός του χαρτονομίσματος έχει ως Αχίλλειον πτέρνα την πλαστογραφία, έτσι και οι εν γένει ψηφιακοί λογαριασμοί είναι ευάλωτοι στην ηλεκτρονική απάτη. Είναι το κόστος συνεχούς αντιμετώπισης αυτών των θεμάτων το ίδιο και στους δύο θεσμούς;

Το σχετικό κόστος του θεσμού του χαρτονομίσματος (χωρίς τους τραπεζικούς λογαριασμούς) θεωρείται, όπως προ ειπώθηκε, αμελητέο και ποτέ σαν αιτία υποκατάστασης του χαρτονομίσματος από τον θεσμό του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος. Συνυπολογίζοντας ομως τους τραπεζικούς λογαριασμούς, εύκολα συμπεραίνουμε ότι και οι δύο θεσμοί είναι το ίδιο δαπανηροί.

2. Οι Διαστάσεις των Πληρωμών

Οι πληρωμές πρέπει να γίνονται στιγμιαία, με ασφάλεια, αδιαφορώντας για τις αποστάσεις, να επιτρέπουν το προγραμματισμό και συντονισμό τους, και με αμελητέο κόστος. Με άλλα λόγια, να γίνονται αποτελεσματικά. Η πραγματικότητα όμως αφήνει περιθώρια βελτίωσης στις εν λόγω διαστάσεις.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των εμπορικών τραπεζών και ιδιωτικών επιχειρήσεων έχει οδηγήσει σε εφαρμογές που έχουν βελτιώσει τις διαστάσεις των πληρωμών. Όπως για παράδειγμα, οι τραπεζικές επιταγές (ηλεκτρονικές και μη),  η Zell, η PayPal, η Ίρις, Visa Plus, Visa Direct, κλπ.

Επίσης, το Bitcoin, άλλα κρυπτονομίσματα, stablecoins, και το (δυνητικά) @e-euro. Ειδικότερα, το Bitcoin έχει πλασαριστεί, μεταξύ των άλλων, ως ένα μέσο πληρωμών που γίνονται στιγμιαία, ανά τον κόσμο, ανέξοδα, με ασφάλεια, και χωρίς την μεσολάβηση των τραπεζών! Άλλα κρυπτονομίσματα επιτρέπουν και τον προγραμματισμό των πληρωμών, και πληρωμών υπό προυποθέσεις.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι όλες οι ανωτέρω εφαρμογές δεν είναι fiat χρήμα. Είναι  απλά εναλλακτικά μέσα διεκπεραίωσης πληρωμών. Στο τέλος, η πληρωμή γίνεται σε χαρτονόμισμα. Απλώς βελτιώνουν τις διαστάσεις των πληρωμών και συνεπώς πλεονεκτούν έναντι του χαρτονομίσματος στον χώρο των διαστάσεων.  Η δε συμμετοχή της λέξεως νόμισμα στα εν γένει κρυπτονομίσματα είναι αβάσιμη και αρκετά παραπλανητική.

Η βασική οικονομική λειτουργία του χρήματος εξυπηρετείται από το χαρτονόμισμα, και χωρίς αυτό ( όταν π.χ. επιτρέπεται η κυκλοφορία πλαστών χαρτονομισμάτων και συνεπώς καταντά άχρηστο), δεν θα υφίσταται υπαρξιακός λόγος  για κανένα εναλλακτικό μέσο διαπεραίωσης πληρωμών σε χαρτονόμισμα. Άρα, κανένα από τα ανωτέρω αναφερθέντα εναλλακτικά μέσα διακπεραίωσης πληρωμών δεν είναι υποκατάστατο του χαρτονομίσματος αναφορικά με την βασική οικονομική λειτουργία του, όπως το φως του φεγγαριού δεν είναι υποκατάστατο του φωτός του ηλίου. Χωρίς το τελευταίο δεν υπάρχει το πρώτο.

Ουσιαστικά, επί του παρόντος θέματος, εάν στην περίπτωση του θεσμού του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος αναπτυχθούν τεχνολογικές υποδομές και εφαρμογές που επιτρέπουν τις πληρωμές να προσεγγίζουν τα όρια της αποτελεσματικότητας σχετικά με τις εν γένει διαστάσεις τους, τότε οι ίδιες τεχνολογικές υποδομές και εφαρμογές θα μπορούσαν να υιοθετηθούν και στις τραπεζικές καταθέσεις που και αυτές είναι ηλεκτρονικοί (ψηφιακοί) λογαριασμοί. Συνεπώς, αναφορικά με τις διαστάσεις των πληρωμών, το αμιγές ψηφιακό νόμισμα δεν έχει κανένα πλεονέκτημα έναντι του χαρτονομίσματος και τραπεζικών καταθέσεων.

3. Οι Εμπορικές Τράπεζες

Το αμιγές ψηφιακό νόμισμα δεν απαιτεί την διαμεσολάβηση των τραπεζών.  Οι ψηφιακοί λογαριασμοί είναι στην κεντρική τράπεζα και υπό την πλήρη εποπτεία της.

Όμως, οι εμπορικές τράπεζες είναι χρήσιμες στην οικονομία. Πέραν από την χρησιμότητά τους  στην ασφάλεια των καταθέσεων και στην διεκπεραίωση των πληρωμών, μια άλλη βασική οικονομική λειτουργία τους είναι η δημιουργία ρευστότητος. Δηλαδή να χρηματοδοτούν επενδύσεις ή κατανάλωση από τις καταθέσεις εκείνων που αποταμιεύουν για κάποιο χρονικό διάστημα. 

Υπό συνθήκες αμιγούς ψηφιακού νομίσματος,  που δεν απαιτεί την διαμεσολάβηση των τραπεζών, η οικονομία  δεν είναι αποτελεσματική, εφόσον η δημιουργία ρευστότητας είναι χρήσιμη. Για την βελτίωσή της οικονομίας, οι ψηφιακές καταθέσεις θα πρέπει να μεταφερθούν σε τράπεζες! Άρα, η απουσία τραπεζών είναι μειονέκτημα του θεσμού του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος. Εκτός εάν η Κεντρική Τράπεζα υποκαταστήσει πλήρως τις εμπορικές τραπεζες, ή εντάξουμε τις εμπορικές τράπεζες στο θεσμό του αμιγούς νομίσματος.

4. Προληπτική Ζήτηση Χρήματος

Σε περίπτωση κάθε είδους ηλεκτρονικών ή ενεργειακών παρεμβάσεων, το αμιγές ψηφιακό νόμισμα και οι αντίστοιχοι λογαριασμοί καταρρέουν. Αυτό δε αυξάνει την πιθανότητα σχετικών  τρομοκρατικών δράσεων.

Ακόμη και ηλεκτρονικά πορτοφόλια για την αντιμετώπηση έκτατων ή απρόσμενων τέτοιων καταστάσεων, αφού και αυτά είναι εξουδετερωτέα και ίσως δαπανηρά, δεν υποκαθιστούν αποτελεσματικά μια δεδομένη ποσότητα μετρητών, και απομονωμένων απο τις ανωτέρω παρεμβάσεις ΑΤΜ για άντληση μετρητών, για τις στοιχειώδεις πληρωμές και σχετική κοινωνική ηρεμία. Εδώ, ο θεσμός του χαρτονομίσματος σαφώς υπερτερεί του αμιγούς ψηφιακού.

5. Η Σκοτεινή Οικονομία

Όλες οι συναλλαγές σε αμιγές ψηφιακό νόμισμα είναι δυνητικά διαφανείς, και συνεπώς  πλήρως εποπτευόμενες και ελεγχόμενες και με την βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.  Αυτό, σε συνδυασμό με τις πιστωτικές κάρτες θα συμβάλλει αναμφιβόλως στον περιορισμό της σκοτεινής οικονομίας.  

Αλλά, σχετικά με τον περιορισμό της φοροδιαφυγής, και η χρήση μόνο μικρής ποσότητας μετρητών σε συναλλαγές , οι πιστωτικές κάρτες, και η αυστηρή και στοχευμένη νομοθεσία, είναι αποτελεσματικές.

Επίσης ο περιορισμός των άλλων πτυχών της σκοτεινής οικονομίας  μειώνει την ατομικότητα και τις επιλογές των πολιτών, δημιουργώντας  πολιτικά θέματα.

Επιπλέον, και το καταλυτικό, τα κέρδη της σκοτεινής οικονομίας σίγουρα θα οδηγήσουν  σε εναλλακτικούς τρόπους πληρωμών και αποταμιεύσεων που θα αποφεύγουν την διαφάνεια των πληρωμών, εξουδετερώνοντας έτσι το βασικό πλεονέκτημα του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος.

6. Νομισματική Πολιτική

Αυτό το θέμα δεν είναι στο εύρος αυτού του άρθρου, αν και η παρουσία των εμπορικών τραπεζών διευκολύνει την άσκηση και αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής.

7. Ο Νόμος του Gresham

Το κακό χρήμα απομακρύνει το καλό από τις συναλλαγές. Bad money drives out good. Για παράδειγμα, εάν το πλαστό (το κακό) χαρτονόμισμα δεν είναι αναγνωρίσιμο έναντι του αυθεντικού, τότε όλοι θα θέλουν να χρησιμοποιούν για τις πληρωμές τους τα πλαστά, και συνεπώς, κανένας τα γνήσια, αφού η οριακή χρησιμότητα της τεμπελιάς είναι θετική! Αυτός είναι ο νόμος του Gresham.

Στο πλαίσιο δύο ανταγωνιστικών θεσμών, ο εν λόγω νόμος είναι άσχετος. Επιλέγεται για εφαρμογή  ο καλλίτερος θεσμός. Αλλά στο πλαίσιο του θεσμού του χαρτονομίσματος όπου συνυπάρχουν το χαρτονόμισμα και οι διάφοροι ψηφιακοί λογαριασμοί, αυτός ο νομός ισχύει. Και σε σχέση με το πλαστό χαρτονόμισμα, όπως προαναφέρθηκε, αλλά και σε σχέση με τους ψηφιακούς λογαριασμούς. Στην δεύτερη περίπτωση,  εκείνος που πλειοδοτεί στην απάτη θα εξαφανίσει τους άλλους ψηφιακούς λογαριασμούς, όπως το πλαστό χαρτονόμισμα αποσύρει το γνήσιο από τις πληρωμές.

Φυσικά ο εν λόγω νόμος ισχύει και στο πλαίσιο του θεσμού του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος. Οι πλαστοί (μη αυθεντικοί) ψηφιακοί λογαριασμοί θα επικρατήσουν των γνησίων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:

Ο θεσμός του χαρτονομίσματος υπερτερεί του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος σχετικά με την προληπτική ζήτηση χρήματος. Το αντίθετο φαίνεται να ισχύει αναφορικά με τον περιορισμό της σκοτεινής οικονομίας. Αλλά η εκτεταμένη χρήση των πιστωτικών καρτών, η χρήση μικρής ποσότητος μετρητών στις συναλλαγές, τα πολιτικά προβλήματα που προκύπτουν, και, το μοιραίο, τα σημαντικά κέρδη της σκοτεινής οικονομίας θα χρηματοδοτήσουν σκοτεινούς τρόπους πληρωμών και αποταμίευσης που θα εξουδετερώσουν το βασικό πλεονέκτημα του θεσμού του αμιγούς ψηφιακού νομίσματος. 

Συνεπώς, οι Κεντρκές Τράπεζες ( FED, ΕΚΤ, κλπ.) είναι προτιμότερο, στηριζόμενες στην χρηματοδοτική  τους δύναμη και τεχνογνωσία, να συνεργασθούν με τις εμπορικές τράπεζες και ιδιωτικές εταιρίες, στα πλαίσια του θεσμού του χαρτονομίσματος, για την ανάπτυξη και εφαρμογή των υποδομών και τεχνολογιών εκείνων που θα διακπεραιώνουν τις πληρωμές αποτελεσματικά. Αυτό ίσως είναι και η κύρια απειλή κατά των κρυπτονομισμάτων και stablecoins, αφού πλέον θα περιορίσει, και συνεπώς θα αποκαλύψει και στοχοποιήσει, των ρόλο τους στην υποστήριξη της σκοτεινής οικονομίας.

Δρ. Παναγιώτης Ι. Ευαγγέλου
Οικονομολόγος/Επιχειρηματίας
----------------------------------------------------------------------

Ο Παναγιώτης Ευαγγέλου Γεννήθηκε Στη Περδικόβρυση Αρκαδίας. Κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος Από Το Northwestern University, Economics Department. Διδακτορική Διατριβή: Asymmetric Information, Efficiency, And Fiat Money. Μεταδιδακτορικές Σπουδές Στο University Of Chicago In Valuation Theory, Corporate Finance And Derivative Securities. Executive Programs At Kellogg Graduate School, Northwestern University. Εργάστηκε Ως Assistant Professor At Loyola University Of Chicago, Business School; Επικεφαλής Έρευνας Και Επενδυτικής Στρατηγικής, Private Banking, XIOS Bank, Αθήνα; Finance Executive, Beta Steel, Portage, Indiana; Ιδιοκτήτης Και Πρόεδρος Της Metrofin Mortgage Banque, Inc., Και Άλλων Επιχειρήσεων, Chicago.