Έφηβος βουλευτής Αρκαδίας για παρελάσεις: «Δεν έχουν κάνει το υπερβολικό, για να μην γίνονται» (vd)

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Όλη η ομιλία του Φώτη Μουρούτσου στη Βουλή των Εφήβων – Τι είπε για προσευχή, θρησκευτικά και παρελάσεις!

ΟΛΟΣ Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Σπυρίδων Λυκούδης): Ευχαριστούμε, κύριε Υπουργέ.

Τρίτη θα συζητηθεί η επίκαιρη ερώτηση του Εφήβου Βουλευτή Αρκαδίας κ. Φωτίου Μουρούτσου από την Γ΄ Ομάδα Διαβούλευσης προς τον Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων με θέμα «Προβληματισμοί σχετικά με την αμφισβήτηση της αξίας της πρωινής προσευχής στο σχολείο, του μαθήματος των Θρησκευτικών και των μαθητικών παρελάσεων, καθώς και την προσπάθεια υποτίμησης της διαχρονικής σημασίας τους για την ελληνική οικογένεια».

Τον λόγο έχει ο ερωτών Έφηβος Βουλευτής για τρία λεπτά, για να αναπτύξει την ερώτησή του.

Κύριε συνάδελφε, έχετε τον λόγο.

(Χειροκροτήματα)

ΦΩΤΙΟΣ ΜΟΥΡΟΥΤΣΟΣ (Νομός Αρκαδίας): Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.

Ονομάζομαι Μουρούτσος Φώτιος και εκπροσωπώ την Αρκαδία.

Αξιότιμε κύριε Υπουργέ, η εποχή στην οποία ζούμε χαρακτηρίζεται -και όχι άδικα- ως εποχή της παγκοσμιοποίησης. Εκτός αυτού οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή σε συνδυασμό με τις επιθετικές διαθέσεις γειτονικών χωρών, οι οποίες καταβάλουν προσπάθειες οικειοποίησης των ονομάτων και του συμβολαίου της ελληνικής ιστορίας, υπαγορεύουν την ανάγκη οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ανασύνταξης του ελληνικού κράτους.

Όμως, κυριότερη άμυνά μας ως έθνος απέναντι σε αυτές τις συνθήκες αποτελεί η διασφάλιση της ελληνικής μας ταυτότητας. Όμως, με έκπληξη παρατηρώ ότι η Κυβέρνηση, και συγκεκριμένα το Υπουργείο σας, προχωρά σε προώθηση θέσεων, οι οποίες οδηγούν σε αμφισβήτηση του ρόλου των μαθητικών παρελάσεων, της πρωινής προσευχής και του μαθήματος των Θρησκευτικών, που αποτελούν μέρος της ελληνικής μας ταυτότητας.

Όμως, τα προβλήματα δεν περιορίζονται στην αποτυχία διατήρησης της ελληνικής ταυτότητας, αφού παράλληλα υπάρχει κίνδυνος να διχασθεί η σχολική κοινότητα. Η ευρύτερη πλειοψηφία των Ελλήνων μαθητών είναι χριστιανοί ορθόδοξοι. Συνεπώς, δεν μπορούμε να ξέρουμε ποια θα είναι η αντίδραση της πλειονότητας των μαθητών σε μια ενδεχόμενη απόφαση του συλλόγου καθηγητών του εκάστοτε σχολείου που θα οδηγήσει σε κατάργηση της πρωινής προσευχής.

Επίσης, όλοι γνωρίζουμε πως το σχολείο αποτελεί -ή καλύτερα θα έπρεπε να αποτελεί- μια μικρογραφία της κοινωνίας. Κατά συνέπεια, όπως η κοινωνική ζωή της χώρας μας συνδέεται με την επίσημη ή επικρατούσα θρησκεία, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και το Σύνταγμα, κάτι τέτοιο πρέπει να συμβαίνει και με το σχολείο. Για το γεγονός, λοιπόν, ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων μαθητών είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, θεωρώ ότι η πρωινή προσευχή πρέπει να διατηρηθεί στο ελληνικό σχολείο.

Αναφορικά με το μάθημα των Θρησκευτικών είναι απαραίτητο να υπάρξει συνέχεια στο κατηχητικό έργο, αφού έτσι εξασφαλίζεται η τήρηση δυο κανόνων του Συντάγματος σχετικών με την παιδεία. Συγκεκριμένα, ικανοποιείται η παράγραφος 2 του άρθρου 16 του Συντάγματος, όπου ορίζεται υποχρέωση της παιδείας να αναπτύσσει την εθνική και θρησκευτική συνείδηση. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι τα Θρησκευτικά αποτελούν εθνικό κεφάλαιο.



Αναφορικά με τις μαθητικές παρελάσεις, θεωρώ αδύνατο να εφαρμοστεί η πρόταση που παρουσιάσατε στις τελευταίες σας δηλώσεις, σχετικά με τη λήψη της απόφασης για τη συμμετοχή του εκάστοτε σχολείου στην παρέλαση από τους καθηγητές, αφού αδυνατώ να δεχτώ ότι οι μαθητές που επιθυμούν να παρελάσουν δεν θα αντιδράσουν στον αποκλεισμό του σχολείου τους, πολύ δε περισσότερο όταν η απόφαση αυτή δεν δεσμεύει άλλα σχολεία.

Πρέπει, επίσης, να γίνει ξεκάθαρο ότι οι μαθητές που συμμετέχουν στην παρέλαση, συμμετέχουν, επειδή επιθυμούν να τιμήσουν τους εθνικούς ήρωες και την ιστορία μας κι όχι από υποχρέωση.

Για τους παραπάνω λόγους, λοιπόν, θεωρώ άστοχες τις όποιες αποφάσεις αμφισβήτησης των θεσμών αυτών. Θα μπορούσε, φυσικά, σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού του ελληνικού σχολείου να σταλεί με την έναρξη της σχολικής περιόδου οδηγία, με την οποία θα γίνεται κατανοητό στους καθηγητές ότι οι μαθητές θα συμμετάσχουν στην πρωινή προσεχή και στις παρελάσεις μόνο με τη θέλησή τους.

Με βάση τα παραπάνω, ερωτώ εσάς, κύριε Υπουργέ, πρώτον, ποιες είναι οι αλλαγές που θα προωθήσετε σχετικά και ποιος ο στόχος των αλλαγών αυτών.

Δεύτερον, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και όσα ανέφερα, καταργώντας και αμφισβητώντας τη θέση της χριστιανικής παιδείας, αλλά και των μαθητικών παρελάσεων στο ελληνικό σχολείο, δεν νομίζετε ότι στρέφεστε ενάντια στον ελληνικό λαό και στην ιστορία του;

Σύμφωνα, άλλωστε, και με έρευνα της «Κάπα Research», οι ορθόδοξοι χριστιανοί στη χώρα μας αγγίζουν το πολύ υψηλό ποσοστό του 81,4%, ενώ αναφορικά με τις παρελάσεις αυτές αποτελούν διαχρονικά τρόπο απόδοσης τιμής σε αυτούς που αγωνίστηκαν και θυσίασαν τη ζωή τους, για να μπορούμε να μιλάμε εμείς αυτή τη στιγμή ελευθέρα και δημοκρατικά.

Ο ερωτών Έφηβος Βουλευτής Νομού Αρκαδίας Μουρούτσος Φώτιος.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκροτήματα)

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Σπυρίδων Λυκούδης): Ευχαριστούμε, κύριε συνάδελφε.

Κύριε Υπουργέ, έχετε τον λόγο για τρία λεπτά.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΦΙΛΗΣ (Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων): Ευχαριστώ.

Κύριε Έφηβε Βουλευτή Αρκαδίας, επιτρέψτε μου να σας προσφωνήσω συμπατριώτη μου, γιατί κι εγώ έξω από το Λεωνίδιο κατάγομαι εκ μητρός. Θέσατε πολλά και ενδιαφέροντα ζητήματα, τα οποία συζητιούνται στον δημόσιο χώρο.

Όλα αυτά ως βάση έχουν τον προβληματισμό για την ταυτότητα, ποιοι είμαστε, από πού καταγόμαστε και πού πηγαίνουμε, σε έναν κόσμο, πράγματι, αβεβαιότητας, σε έναν κόσμο, όμως, και προκλήσεων θετικών, όπως εμπεριέχονται στην παγκοσμιοποίηση.

Η δημοκρατία αποτελεί τη βάση της εθνικής μας ταυτότητας. Δεν μπορούμε να διανοηθούμε εμείς, οι σύγχρονοι Έλληνες, ότι μπορεί να υπάρξει εθνική ταυτότητα χωρίς δημοκρατία. Έχει σημασία αυτό, διότι η συνείδηση που έχουμε για τον εαυτό μας ως έθνος στηρίζεται στη δημοκρατική αρχή της ισότητας των πολιτών και στον αλληλοσεβασμό μεταξύ των λαών. Δεν υπάρχουν πιο ίσοι ανάμεσα στους ίσους. Δεν υπάρχουν πιο Έλληνες ανάμεσα στους Έλληνες. Δεν υπάρχει περιούσιος λαός.

Θα ήθελα να επισημάνω μια αναφορά που κάνετε στις ερωτήσεις σας. Λέτε ότι με όσα λέγω στρέφομαι ενάντια στον ελληνικό λαό και την ιστορία του. Είναι λάθος. Είναι διχασμός. Δεν θα πάμε ποτέ μπροστά, όταν αμφισβητούμε ο ένας την ελληνικότητα του άλλου. Είμαστε όλοι Έλληνες και είμαστε όλοι Έλληνες δημοκράτες.

Στοιχείο της δημοκρατίας είναι η αναγνώριση της αντίθετης άποψης. Δεν λέω «σωστής», αλλά η αναγνώρισή της στο πλαίσιο του διαλόγου. Έχουμε διαδικασίες, για να επιλέγουμε κάποια στιγμή ποια είναι η σωστή και μετά ποια άλλη είναι η σωστή. Δεν υπάρχουν ανιστορικά ορθές αποφάσεις. Προχωράει μια κοινωνία, προχωράει ένα έθνος.

Αυτά, λοιπόν, σε σχέση με την ταυτότητα. Η ταυτότητα στην οποία εντάσσεται σήμερα ένας νέος είναι η εθνική ταυτότητα. Είναι η ταυτότητα που έχει να κάνει με το φύλλο του, πώς το βλέπει, η ταυτότητα που έχει να κάνει με την κοινωνική του παρουσία, η ταυτότητα που έχει να κάνει με την πολιτιστική του προοπτική, η ταυτότητα που έχει να κάνει με τον κόσμο, γιατί σήμερα είμαστε πολίτες όχι μόνο της χώρας μας, αλλά και ολόκληρου του κόσμου.

Θέσατε και άλλα ζητήματα τα οποία έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Για παράδειγμα, θέσατε το θέμα των Θρησκευτικών και των παρελάσεων. Να πω εξαρχής ότι υπάρχουν παιδιά, τα οποία δεν παρελαύνουν κάθε χρόνο για διάφορους λόγους. Είναι λιγότερο Έλληνες από τους άλλους που παρελαύνουν; Υπάρχουν παιδιά, τα οποία πηγαίνουν με το ζόρι το πρωί στην προσευχή ή χωρίς να έχουν συνείδηση ιερότητας για τη στιγμή της προσευχής. Είναι λίγο ρουτίνα, «πάμε για να αρχίσουμε». Είναι λιγότερο Έλληνες και χριστιανοί από τους άλλους;

Τι θέλω να πω; Τα εξωτερικά στοιχεία δεν καθορίζουν τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Είμαστε αυτό που είμαστε μέσα από τις δικές μας διεργασίες και τον διάλογό μας με την υπόλοιπη κοινωνία, όχι επειδή επιδεικνυόμαστε. Η επίδειξη, άλλωστε, στον χώρο της θρησκείας του χριστιανισμού έχει το νόημα που λέει ο Χριστός, του φαρισαϊσμού.





Μακριά, λοιπόν, από εμάς το στοιχείο της επίδειξης της θρησκευτικής ή της εθνικής πεποίθησης του κάθε παιδιού και του κάθε νέου.

Θα ήθελα, επίσης, να αναφερθώ και στο ζήτημα, πιο συγκεκριμένα, που αναφέρατε και έχει να κάνει με το μάθημα των Θρησκευτικών. Έχει ληφθεί απόφαση, μετά από διάλογο πενταετίας –πριν από τη δική μας Κυβέρνηση ξεκίνησε αυτός ο διάλογος και η πειραματική εφαρμογή νέων προγραμμάτων σπουδών Θρησκευτικών- και με την Εκκλησία και με άλλους θεωρητικούς κύκλους για το πώς θα διδάσκεται το μάθημα των Θρησκευτικών στο σχολείο. Δεν θέλουμε να είναι κατηχητικό. Γιατί; Το κατηχητικό σημαίνει ότι πηγαίνει μέσα ο δάσκαλος, ο θεολόγος, για να κάνει κάποιον χριστιανό. Θα βαθμολογείται αυτό; Δηλαδή, θα βαθμολογούμε αν κάποιος είναι καλός ή κακός χριστιανός; Αυτό είναι παράλογο.

Είναι δυνατόν ένα σχολειό, το οποίο είναι κοσμικό σχολειό -την ευθύνη την έχει η εκάστοτε Πολιτεία- να μετατραπεί σε κατηχητικό σχολείο; Ο θεολόγος, δηλαδή, θα ελέγχεται από τον τοπικό επίσκοπο τι μάθημα κάνει μέσα εκεί, γιατί είναι κατηχητικό το μάθημα αυτό, δηλαδή, αν θα είναι σωστά ή όχι αυτά που λέει; Όχι, βέβαια.

Θέλουμε ένα σχολείο που να είναι ουδετερόθρησκο, να μην παρεμβαίνει στη συνείδηση των παιδιών, να τους δίνει γνώσεις για το θρησκευτικό φαινόμενο και, βεβαίως, να τους δίνει περισσότερα και πληρέστερα τα ζητήματα που αφορούν την ορθόδοξη θρησκεία, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος στη χώρα μας είναι ορθόδοξοι.

Παρένθεση: Όταν το Σύνταγμα λέει «επικρατούσα θρησκεία», δεν εννοεί κρατική θρησκεία. Εννοεί ότι οι περισσότεροι δηλώνουν ότι πιστεύουν στη θρησκεία αυτή, στην ορθοδοξία. Αυτό δεν σημαίνει ότι όσοι δεν πιστεύουν σε αυτήν τη θρησκεία, δεν έχουν δικαίωμα μέσα στο σχολειό να ακούνε κάτι για τη δική τους θρησκεία. Το σημαντικότερο: Σε συνθήκες ύπαρξης πολλών παιδιών από άλλες χώρες στη χώρα μας. Δίπλα σου κάθεται ένα παιδάκι που οι γονείς του είναι μουσουλμάνοι. Θέλεις να ξέρεις τι πιστεύει ο μουσουλμανισμός ή εικόνα για το ισλάμ θα είναι η εικόνα του ISIS, των εγκληματιών.

Θέλεις να γνωρίζεις ποιος είναι ο διπλανός σου, για να συμβιώνεις καλά μαζί του ή δεν σ’ ενδιαφέρει και τον αποκλείεις; Αυτό ούτε χριστιανικό είναι ούτε, με τη σωστή έννοια, δημοκρατικό και εθνικό. Συνεπώς, έχει μεγάλη σημασία το μάθημα των Θρησκευτικών να είναι ευρύ μάθημα, που το παιδί να μαθαίνει για τις άλλες θρησκείες και όχι μόνο, όπως με έμφαση μαθαίνει, για το θέμα της ορθόδοξης θρησκείας.

Θα τελειώσω με το ζήτημα, το οποίο θέσατε, των παρελάσεων. Ξέρετε πότε εφαρμόστηκαν οι μαθητικές παρελάσεις στην Ελλάδα; Πιστεύετε ότι είναι από παλιά; Είναι από το 1937. Τότε, στη χώρα μας είχαμε δικτατορία Μεταξά, και οι παρελάσεις εφαρμόστηκαν για τον εθνικό φρονηματισμό των ελληνοπαίδων. Μα, θα μου πείτε ότι μετά πέρασαν πολλά χρόνια. Το δέχομαι. Να ξέρουμε, όμως, ότι αυτές οι παρελάσεις δεν αποτελούσαν ποτέ εξ αρχής ούτε μετά στοιχείο της εθνικής ταυτότητας του παιδιού και του Νεοέλληνα. Ήταν ένα στοιχείο φρονηματισμού, όπως λεγόταν. Μετά, ξέρετε, τι σημαίνει παρέλαση: Να πάνε τα παιδιά να τα δουν οι γονείς τους. Εντάξει, να παρελάσουν κι αυτά.

Έχει σημασία οι εθνικές επέτειοι να διδάσκονται με την καλή έννοια στο σχολείο, με γιορτές. Και στους δήμους να διοργανώνονται γιορτές, να μαθαίνουμε τον πολιτισμό, την ιστορία. Αυτό έχει σημασία. Λιγότερο έχει σημασία να παρελαύνουμε, ουσιαστικά, με τρόπους στρατιωτικών αγημάτων. Σημασία έχει να μαθαίνουμε την ουσία και δεν έχει σημασία εάν γίνεται, έστω, η γυμναστική επίδειξη στην παρέλαση.

Είναι προφανές ότι σε ό,τι αφορά το θέμα των Θρησκευτικών την ευθύνη για την αλλαγή του μαθήματος την έχει το Υπουργείο, μέσω της απόφασης του ΙΕΠ, η οποία ελήφθη και θα εφαρμοστεί από φέτος, με νέα προγράμματα τον Σεπτέμβριο. Την ευθύνη για να μην είναι υποχρεωτική η προσευχή στα σχολεία την έχει, επίσης, το Υπουργείο. Δεν πρόκειται να αφήσουμε τους συλλόγους των διδασκόντων, όπως είπατε, να διχάζονται κτλ.. Εμείς θα την πάρουμε την ευθύνη. Η ευθύνη θα είναι: Δεν υποχρεώνουμε να γίνονται το πρωί προσευχές στα σχολεία. Αν, όμως, θελήσουν κάποιοι, αυτό είναι άλλη ιστορία. Δεν απαγορεύουμε. Επαναλαμβάνω, όμως, ότι δεν θα θεωρήσουμε ότι η ταυτότητα του Έλληνα και η ταυτότητα του ορθόδοξου χριστιανού είναι μια ταυτότητα, όπως λένε οι πολιτικοί επιστήμονες, εργαλειακή, από τη μία εκκλησιαστικοποίησης και από την άλλη στρατιωτικοποίησης. Όχι, θέλουμε να υπάρχει ελευθερία. Τονίζω ότι η βάση της εθνικής μας ταυτότητας είναι η Δημοκρατία.

Ευχαριστώ πολύ.

(Χειροκροτήματα)















ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Σπυρίδων Λυκούδης): Ευχαριστούμε, κύριε Υπουργέ.

Απλώς θα ήθελα να παρακαλέσω στις επόμενες ερωτήσεις λίγη προσοχή στον χρόνο στις απαντήσεις.

Κύριε Βουλευτά, έχετε το δικαίωμα δευτερολογίας για ενάμισι λεπτό.

ΦΩΤΙΟΣ ΜΟΥΡΟΥΤΣΟΣ (Νομός Αρκαδίας): Ευχαριστώ πολύ.

Πρώτα απ’ όλα, θα ήθελα να συμφωνήσω με αυτό που είπατε ότι η δημοκρατία είναι πάρα πολύ σημαντική στην καθημερινή μας ζωή, σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα γενικότερα.

Θα ήθελα, όμως, να διαφωνήσω με κάποια πράγματα που είπατε σχετικά με την ομιλία μου. Δεν νομίζω ότι αναφέρθηκα στην στρατιωτικοποίηση ούτε θεωρώ ότι με αυτά που είπα εννόησα ότι όποιος, για παράδειγμα, δεν συμμετέχει σε παρέλαση ή δεν συμμετέχει στην πρωινή προσευχή δεν είναι Έλληνας.

Πιστεύω, όμως, ότι το να μπορούμε να σεβόμαστε και να αποδίδουμε τιμές στους προγόνους μας είναι κάτι πολύ σημαντικό. Αυτός είναι και ο λόγος των μαθητικών παρελάσεων. Δεν έχουν κάτι το υπερβολικό, για να μην γίνονται.

Από εκεί και πέρα όσον αφορά τα Θρησκευτικά, πέρασα την Β΄ Λυκείου φέτος και διδάχθηκα και έμαθα πράγματα για όλες τις υπόλοιπες θρησκείες. Αυτό, δηλαδή, συμβαίνει ήδη τώρα στο παρόν σύστημα. Οπότε δεν υπάρχει κάποιος λόγος να αλλάξει κάτι, αφού ήδη συμβαίνει αυτό για το οποίο μιλήσατε.

Από εκεί και πέρα γενικότερα θέλω να πω και για την παγκοσμιοποίηση. Είπατε ότι είναι μια πρόκληση θετική. Εγώ προσωπικά δεν θεωρώ θετική πρόκληση το να εξαλείφονται τα στοιχεία του κάθε έθνους. Ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία ανήκουμε, έχει ως κεντρικό σύνθημα «ενωμένοι στην πολυμορφία». Συμφωνώ στο «ενωμένοι», συμφωνώ, όμως, και στην «πολυμορφία».

Ευχαριστώ πολύ.

(Χειροκροτήματα)

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Γεώργιος Βαρεμένος): Ευχαριστούμε, κύριε συνάδελφε.

Κύριε Υπουργέ, έχετε τον λόγο.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΦΙΛΗΣ (Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων): Αγαπητέ Έφηβε Βουλευτή και συμπατριώτη, να συμφωνήσουμε ότι δεν αμφισβητεί ο ένας την ελληνικότητα του άλλου και, συνεπώς, η διαπίστωσή σας ότι στρέφομαι ενάντια στον ελληνικό λαό και την ιστορία του είναι μάλλον λάθος στη διατύπωσή της.

Να συμφωνήσουμε πως, ό,τι και αν πιστεύει ο καθένας εδώ, είμαστε όλοι Έλληνες. Να συμφωνήσουμε, επίσης, πως ό,τι και αν πιστεύει κανείς σε σχέση με τα θρησκευτικά του πιστεύω είναι σεβαστό και δεν θα επιβάλουμε μέσα από κατηχητικό στο σχολείο τη μια ή την άλλη αντίληψη περί θρησκείας. Αυτό σημαίνει δημοκρατία.

Και να συμφωνήσουμε ότι σχολείο σημαίνει να μαθαίνουν τα παιδιά, να μαθαίνουν την ιστορία και να τιμούν τους προγόνους τους, να μαθαίνουν για την θρησκεία που πιστεύει ο γονιός τους, αλλά και την θρησκεία που πιστεύει ο διπλανός τους και έτσι να τιμούν το σύνολο της λειτουργίας της κοινωνικής και της πολιτιστικής.

Θα ήθελα να σταθώ σε ένα ζήτημα. Ορθώς είπατε ότι δεν είναι κανείς περισσότερο Έλληνας ή περισσότερο χριστιανός, αν κάνει παρέλαση ή αν προσεύχεται το πρωί, υπό συνθήκες μάλιστα που γνωρίζουμε πώς γίνονται οι προσευχές και παρελάσεις σε πολλές περιπτώσεις. Μαθητές είστε, το γνωρίζετε.

Αυτό που θέλω να συνεννοηθούμε είναι ότι η αναγκαία διαμόρφωση των ουσιαστικών πλευρών της εθνικής ταυτότητας προϋποθέτουν να μάθουμε -το τονίζω- την ιστορία μας με ανοικτό τρόπο, να μάθουμε τη γλώσσα μας με ανοικτό τρόπο, την λογοτεχνία μας, τη σχέση της ελληνικής λογοτεχνίας και της ελληνικής ιστορίας με την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια λογοτεχνία και ιστορία, γιατί δεν είμαστε έτσι εδώ πέρα. Δεν φυτευτήκαμε έτσι σε αυτήν την χώρα, υπάρχει μια ολόκληρη ιστορία.

Και το θέμα της παγκοσμιοποίησης, στο οποίο αναφέρθηκα, είπα ότι έχει και θετικές πλευρές. Έχει αναμφίβολα αρνητικές και τις ζούμε από την οικονομική της πλευρά, αλλά έχει και θετικές. Το γεγονός ότι πιο εύκολα πηγαίνει ένα παιδί σήμερα στα πανεπιστήμια της Ευρώπης, με τα Erasmusκαι τα άλλα προγράμματα, είναι θετικό ή αρνητικό; Θετικό είναι.

Το ότι μιλάμε πιο πολλές γλώσσες και εμείς και θέλουμε και οι άλλοι να μιλάνε. Αυτό είναι ένα στοιχείο, επίσης, που ωθείται από την παγκοσμιοποίηση, είναι θετικό ή αρνητικό; Θετικό είναι αυτό.

Με λίγα λόγια, ότι η ελληνική κουλτούρα, ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική ταυτότητα δεν είναι μια απομονωμένη στη γωνία ταυτότητα και κουλτούρα, αλλά είναι εγγεγραμμένη στην καρδιά του ευρωπαϊκού πολιτισμού, είναι θετικό ή αρνητικό; Προφανώς είναι θετικό.

Σε αυτά αναφέρθηκα και ευχαριστώ και πάλι, αγαπητέ μου συμπατριώτη.