Αντωνία Γιαννούλη: «Οι αξίες έχουν καταπλακωθεί από τη χιονοστιβάδα του αγοραίου»

Σαν μία εξερεύνηση στην ελληνική οικογένεια, η θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος «Maybe» του Χρήστου Παπαμιχάλη, με τίτλο «Η ρίζα του πέντε», παρουσιάζεται, σε σκηνοθεσία του Ιωσήφ Βαρδάκη, στο θέατρο «Βαφείο - Λάκης Καραλής».

Μια αληθινή ιστορία. Μια οικογένεια, μια ρίζα. Πέντε πρόσωπα. Μια αλήθεια, πέντε οπτικές γωνίες. Δύο ηθοποιοί, πέντε αινιγματικοί ήρωες που ζουν τις δικές τους αλήθειες και ψέματα, ο καθένας ξεχωριστά. H Αντωνία Γιαννούλη βυθίζεται στα ακέραια σκοτάδια της ρίζας του πέντε και μιλά για το έργο και για τις αγωνίες του σήμερα.

Μιλήστε μας για το μυθιστόρημα, πάνω στο οποίο βασίζεται η παράσταση.

Το «Maybe»  εκδόθηκε το 2007. Είναι, δηλαδή, ένα σύγχρονο μυθιστόρημα που αναφέρεται σε  μια  ελληνική οικογένεια ενός  ελληνικού χωριού, γύρω στη δεκαετία του 1950. Βλέπουμε τους ήρωες σε διάφορες ηλικιακές φάσεις, μέχρι την ηλικία της ωριμότητας του σήμερα. Πάντα, όμως, σε αναφορά με την οικογενειακή ανατροφή και το παρελθόν.

Το ενδιαφέρον εδώ είναι διττό, κατά τη γνώμη μου. Βλέπουμε ολοκάθαρα την ψυχαναλυτική επίδραση των γονιών πάνω στα παιδιά και τις επιπτώσεις που αυτή η επίδραση έχει στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και στις επιλογές ζωής, που αυτά καλούνται, τελικά, να κάνουν. Όμως, βλέπουμε - και άρα στην πορεία δικαιολογούμε - και τα κίνητρα και τη σκέψη των ίδιων των γονιών. Δηλαδή, την ίδια στιγμή, είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε και τις δυο όψεις του νομίσματος.

Από την άλλη, ενώ ο χρόνος που ξετυλίγεται η δράση είναι μια Ελλάδα κάποιων περασμένων δεκαετιών, εντούτοις, με λύπη μου διαπιστώνω ότι όλα όσα θίγει το κείμενο εξακολουθούν να στοιχειώνουν κυριολεκτικά και την Ελλάδα του 2013 και όλους εμάς, που είμαστε οι φορείς της κουλτούρας που η χώρα φέρει.

Τι υποδηλώνει ο τίτλος «Η ρίζα του πέντε»;

Σε πρώτη ανάγνωση, πάντως, δεν έχει καμία άμεση σχέση με τα μαθηματικά. Το πέντε αναφέρεται στα πέντε μέλη της οικογένειας, που είναι και ο πυρήνας του έργου. Στη μάνα, τον πατέρα και τα τρία παιδιά. Το τί ακριβώς σημαίνει, όμως, η ρίζα, είναι νομίζω κάτι, που ο κάθε θεατής  θα ερμηνεύσει ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες και τις αναφορές που θα του κινήσει η παράσταση. Είναι αυτή η ρίζα του δέντρου, το θεμέλιο και η ζωογόνος δύναμη, άρα η γενεσιουργός αιτία των πάντων. Ή μήπως είναι κάτι διαφορετικό; Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι επιδέχεται πολλαπλών ερμηνειών, όπως άλλωστε καθετί που άπτεται του προσωπικού και υποκειμενικού.

Με τί μας  φέρνει αντιμέτωπους το έργο;

Σε πρώτη φάση, το ίδιο το ανέβασμα του έργου, η παράσταση η ίδια μάς καλεί σαν θεατές να παρακολουθήσουμε με όλο μας το είναι αυτό που διαδραματίζεται μπροστά μας. Είναι σαν ένα μικρό πάζλ, που στην αρχή βλέπουμε κάποια σκόρπια κομμάτια, που ίσως μας ξενίζουν κιόλας, αλλά που πολύ γρήγορα ενώνονται και αποκτούν τη δική τους συνοχή. Γινόμαστε, τρόπον τινά, συνένοχοι στα τεκταινόμενα, με μία ουσιαστική - κατά την γνώμη μου - διάδραση.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, όπως κάθε σημαντικό κείμενο, αναφέρεται  στα της ψυχής, στα μεγάλα ερωτήματα που πάντα αφορούν τον άνθρωπο και τη ζωή του, την ανάγκη για αγάπη, για αποδοχή, για μοίρασμα, για ζωή. Επομένως, αν με κάτι μας φέρνει  αντιμέτωπους, είναι, καταρχήν, με τον ίδιο μας τον εαυτό και τις επιλογές του, με την ίδια μας την οικογενειακή ανατροφή. Νομίζω ότι για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι όσον αφορά στην οικογένεια τουλάχιστον, δύο και δύο δεν κάνουν τέσσερα.

Ποια είναι η ιστορία των ηρώων που ερμηνεύετε;

Είναι η ιστορία ανθρώπων που προσπαθούν πάντα. Όμως, ίσως όχι πάντα προσηλωμένοι στον στόχο, ίσως όχι με όση αυτοπεποίθηση χρειάζεται προκειμένου να διεκδικήσουν όσα η ψυχή τους επιθυμεί. Είναι πάντα παρόντες σε όσους αγαπούν πιο πολύ. Αγαπούν, στηρίζουν. Όμως, χωρίς να μπορούν και να στηριχθούν. Άνθρωποι που, ίσως, κάποια στιγμή ανακαλύπτουν ότι δεν έζησαν τελικά, παρά μονάχα ήθελαν, ή που η ευαισθησία τούς απέτρεπε από το να διεκδικήσουν και περίμεναν απλά να τους δοθούν όσα θεωρούσαν ότι τους ανήκαν. Άνθρωποι καθημερινοί, απλοί, που οι κοινωνικές συνθήκες και το περιβάλλον δεν τους άφησαν και πολλά περιθώρια για να ονειρεύονται.

Πού οδηγεί, τελικά, η αποκάλυψη όλων των μυστικών;

Αν η αλήθεια είναι το φως, η συνειδητότητα, η γνώση, τότε τα μυστικά που αποκαλύπτονται οδηγούν ακριβώς εκεί. Στην ουσία. Όμως, πόσο έτοιμος είσαι για να διαχειριστείς το βάρος μιας πραγματικότητας που μέχρι πριν αγνοούσες, μιας πραγματικότητας που απαιτεί άλλα νοητικά και συναισθηματικά όπλα από αυτά που διαθέτεις, για να ερμηνευτεί όπως ακριβώς πρέπει; Και αν αυτά τα μυστικά ήταν μοιραία για την όλη σου πορεία μέχρι τώρα, άραγε πώς θα μπορέσεις να συνεχίσεις με ισορροπία  τη ζωή σου; Αυτά είναι ερωτήματα που θέτει η παράσταση και - κατά τη γνώμη μου - απαντά κιόλας.

Πώς αγγίζει το έργο τις αγωνίες του σήμερα;

Ζούμε εποχές που ανατρέπονται συνειδήσεις, που γκρεμίζονται στερεότυπα, που αποδομούνται αναστολές. Όμως, ζούμε και σε εποχές έντονης ανασφάλειας και αβεβαιότητας. Ακριβώς αυτήν την κοινωνική και προσωπική κατάσταση βιώνουν και οι ήρωες του έργου, με τον δικό του τρόπο ο καθένας και τη δική του πορεία μέσα στα πράγματα.

Ποια είναι η δική σας μεγαλύτερη αγωνία στη δύσκολη κατάσταση που βιώνουμε;

Φοβάμαι ότι έχουμε γίνει μια  χώρα απογυμνωμένη από τις  υγιείς της δυνάμεις, αλλά και από αξίες - όπως ο πολιτισμός, η κοινωνική αλληλεγγύη κ.λπ. -, που φαίνεται να έχουν περάσει στο περιθώριο, καθώς έχουν καταπλακωθεί από τη χιονοστιβάδα της «αγοράς» ή μάλλον του αγοραίου. Ελπίζω ότι όλα αυτά μια μέρα θα αλλάξουν και οι κοινωνίες θα βγουν, τελικά, νικηφόρες από τον πόλεμο αυτό.

Πώς θα μπορούσε αυτή η εμπειρία να γίνει εποικοδομητική, μέσα από όλα αυτά που μας δείχνει;

Τόσο οι συντελεστές όσο και οι θεατές της παράστασης, καλούνται να περπατήσουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο και βηματισμό σε μονοπάτια που - αν το έργο λειτουργήσει με τον τρόπο που φιλοδοξούμε -  οδηγούν σε  προσεκτικά κρυμμένα ξέφωτα του δάσους της ψυχής μας. Αυτές οι διαδρομές μπορεί να αποδειχτούν δύσβατες, ίσως και επώδυνες, αλλά στο τέλος τους βρίσκεται η λυτρωτική επίγνωση του εαυτού μας και η κατανόηση του περιβάλλοντός μας. 

Ταυτότητα παράστασης

Κείμενο: Χρήστος Παπαμιχάλης, σκηνοθεσία: Ιωσήφ Βαρδάκης, σκηνικά: Χρήστος Κωνσταντέλλος, κοστούμια: Ιωάννα Κουρμπέλα, μουσική: Νίκος Ζούδιαρης. Παίζουν: Αντωνία Γιαννούλη, Βαγγέλης Ρόκκος.

Πληροφορίες

Θέατρο «Βαφείο - Λάκης Καραλής», Αγ. Όρους 16 & Κωνσταντινουπόλεως 115, μετρό Κεραμεικός – Γκάζι, τηλ.: 210 3425637. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Πέμπτη και Παρασκευή: 21.15. Διάρκεια παράστασης: 70 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 12 ευρώ, άνεργοι: 6 ευρώ.

Γιώργος Σ. Κουλουβάρης

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.