Οι στοές της Τριπολιτσάς
λέξη, στοά, μάλλον, προέρχεται, από το ρήμα ίσταμαι ή ίστημι… Πρόκειται για Ελληνικό αρχιτεκτονικό σχέδιο…. και δεν το πουλάμε στους ξένους αφού από τον Παρθενώνα μέχρι τον Επικούρειο… Ναι· οι στοές ήταν ανοιχτές, εκατέρωθεν, ή μόνο από τη μία πλευρά…· ακόμη ήταν σκεπασμένες ή ελεύθερες… Γενικά, στοές συναντάμε στα Ευρωπαϊκά, κυρίως, κράτη τα βρεχόμενα από τη Μεσόγειο…
Αναμφίβολα, οι Τριπολιτσιώτικες στοές έχουν ρίζα από τον 18ο αιώνα… και ίσως από τον 13ο, κατά τον Τσελεμπί… ο οποίος μαρτυράει τούρκικα καφενεία στο κέντρο της Τριπολιτσάς… Με την υπενθύμιση, πως, μετά την Απελευθέρωση της πόλης μας (23-9-1821) ένα 10ήμερο, και αφότου μαζεύτηκαν τα κουφάρια από τους δρόμους, η Τρίπολη άρχισε να επαναλειτουργεί, όπως πρώτα, με το παζάρι της, τις γειτονιές και τα καθιστικά της…, γιατί να μη διατηρήσει και τις στοές της… ή γιατί να μην τις ξανακτίσει μετά την απομάκρυνση του Ιμπραήμ (1828);
Οι δικές μας στοές, όπως οι παλιοί γνωρίζουμε, ήταν, όπως και σήμερα, δηλ. πέριξ της Κεντρικής πλ. μ’ εξαίρεση την πλευρά του Αγίου Βασιλείου…
Σήμερα, μόνο τρεις παλιές στοές διασώζονται· και οι τρεις στο νότιο μέρος της Πλατείας… Αυτές δείχνουν το πραγματικό άνοιγμα, σε πλάτος και ύψος… Ακόμη, δείχνουν το, τι υπήρχε εντός τους…· ήτοι το μαγαζί με άνωθεν την οικία και κάτωθεν το υπόγειο… Λείπει η πάγκα, αφού στο ύψος τού 1,20 περίπου, εξείχε ξύλινη πάγκα φάρδους 30 εκ. περίπου…· όπως, επίσης, λείπει το δευτερεύον μικροεργαστήρι εμπρός από το κατάστημα… κάτι που αναφέραμε σε πρόσφατο κείμενό μας περί της περιουσίας των Τζαμιών της Τριπολιτσάς… όπως π.χ. ένας μικρός πάγκος μπαλωματή…
Δυστυχώς, όλες οι άλλες στοές… γκρεμίστηκαν, από το 1970 και μετά, για να κτιστούν πανύψηλα σύγχρονα κτίρια… με τη δέσμευση ν’ αφήσουν στοές, οι ιδιοκτήτες τους, δηλ. αυτές τις κακές απομιμήσεις, που, βλέπουμε, σήμερα… ήτοι τις πολύ ψηλές και ανοιχτές… κοινώς, άχαρες!
Μέχρι, το 1821 (Απελευθέρωση…), αυτές οι στοές ήταν περιουσιακά στοιχεία των τζαμιών και των υψηλόβαθμων Τούρκων της Τριπολιτσάς οι οποίοι, μπορεί και να μην κατοικούσαν στην Τρίπολη αλλά στην Κων/πολη…· είχαν -όπως είπαμε- μικρά καταστήματα ή εργαστήρια, κάτωθεν τους, αλλά και καφενέδες… Αυτά, οι εύποροι ιδιοκτήτες τα νοίκιαζαν… Μετά από την Επανάσταση, τ’ ανωτέρω περιήλθαν στους Έλληνες, που, τα κληρονόμησαν, είτε «με το έτσι θέλω», είτε γιατί κάποιοι δούλευαν σ’ αυτά και, μετά την Απελευθέρωση της πόλης, τ’ αφεντικά δεν ζούσαν ούτε υπήρχαν κληρονόμοι οπότε τα οικειοποιήθηκαν…, είτε πλήρωσαν τους κληρονόμους και τα πήραν, είτε δωρίθηκαν στους οπλαρχηγούς…
Μετά, λοιπόν, την Απελευθέρωση της πόλης, εκεί στεγάστηκαν καφενεία και κουρεία, εργαστήρια (ραφεία, χαμουρτζίδικα…) και λοιπά μικρομάγαζα…· όμως, αργότερα, στεγάστηκαν και δικηγορικά γραφεία και συμβολαιογραφεία, τυπογραφεία και ζαχαροπλαστεία, χρηματομεσιτικά και ο Τύπος, μπακάλικα και πάγκες άρτου, στιλβωτήρια και γραφεία ταξιδίων… αλλά και οι στοές χρησίμευαν και ως τόπος πλειστηριασμών ενώ, από τα κατώγια τους, ανεδύονταν μυρωδιές από πατσιά, τσίκνα…
Γιατί, όμως, συνήθιζαν να δημιουργούν στοές;
Οι λόγοι είναι, σχεδόν, ευνόητοι… Εκεί, καθημερινά, χειμώνα καλοκαίρι, έσφυζε ο τόπος από ζωή… Υπήρχε μεγάλη κίνηση, και εκεί γινόταν η επικοινωνία των ανθρώπων και οι διάφορες συναλλαγές, το εμπόριο, ενώ ήταν ένα διαρκές πέρασμα…, τόπος συνάντησης και ραντεβού…, και για να γλυτώνει ο άλλος τη βροχή ή την κάψα… Ήταν ένα μελισσολόι… και όλη η πέριξ της πλατείας κίνηση μια υπερμεγέθης κυψέλη!
Οι δικές μας στοές, όπως κι αυτές της Καλαμάτας, της Πάτρας, της Ζακύνθου… είναι ανοιχτές μόνο από την, προς την Πλατεία, πλευρά, και κλειστές στην οροφή (καλάμια με γύψο, ασβέστης…). Στην αρχή, το δάπεδο τους ήτανε χωμάτινο· όμως, μετά τα μέσα του 19ου αι., πλακοστρώθηκε…
Γενικά, εδώ, ήταν μαγαζιά, που, πάντα είχαν δουλειά γι’ αυτό και οι ενοικιαστές τους δύσκολα τα εγκατέλειπαν για κάπου αλλού… αφού, εδώ, ήταν το κατάκεντρο της πόλης, ο αφαλός…Ήταν «έκπληξη» να βγει κάποιος από το σπίτι του, στο άκρο της πόλης, ερχόμενος προς το κέντρο, και να μην περάσει απ’ εδώ…!
Αν, σήμερα, αυτές οι στοές, μπορούσαν να μιλήσουν, και τι δεν θα έλεγαν… και τι δε θα είχαν να διηγηθούν… αφού έχουν ‘δει και γνωρίσει επαναστάσεις και πολέμους, φόνους και ζητωκραυγές, συναθροίσεις και παρελάσεις, Γερμανούς και Ιταλούς, Άγγλους και Ινδούς… αλλά και φακίρηδες και παλαιστές, ηθοποιούς και μάγους, βασιλείς και πρωθυπουργούς, Βενιζέλο και Παπαναστασίου, Κολοκοτρώνη και Ιμπραήμ, Χουρσίτ και Παπαφλέσσα…!
* Η φωτογραφία είναι από την ομάδα ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΦΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ
http://www.odosarkadias.gr/