Το έθιμο του Αγιάννη του Ριγανά με τις φωτιές στην Τρίπολη
Ο ΑΙ-ΓΙΑΝΝΗΣ Ο ΡΙΓΑΝΑΣ ή ΡΙΖΙΚΑΡΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΜΙΛΗΤΟ ΝΕΡΟ
(24 -6 -2016).
(Τα έθιμα του κλήδονα όπως τα άκουσα και τα έζησα στην Τρίπολη, στην γειτονιά του Μπασιάκου κοντά στο πηγάδι).
.ΙΟΥΝΙΟΣ .. Ο μήνας του αμίλητου νερού, του “κλήδονα” ο μήνας του Αϊ Γιαννιού του Ριγανά που γιορτάζεται με φωτιές . Είναι αυτός που σηματοδοτεί τον ήλιο που αρχίζει την αντίστροφη μέτρηση στο φως. Το θερινό “λιοτρόπι” που συμβαίνει να είναι η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου, γι αυτό δημιούργησε και πολλά έθιμα και δοξασίες.
Τ΄ Αι-Γιαννιού μαζεύουν ρίγανη και φέρνουν μπουκέτα, ο καθένας το δικό του. Τη μαζεύουν προτού να βγει ο ήλιος, για να είναι καλή. Γι’ αυτό τον Αι-Γιάννη τον λένε και Ριγανά.
Χαρακτηριστικό έθιμο αυτής της γιορτής είναι και οι φωτιές. Την παραμονή, δηλαδή, ανάβουν στους δρόμους ή μπροστά από κάθε σπίτι φωτιές . .Μικρά παιδιά ήμασταν κι είχαμε την έννοια να γυρίζουμε τα σπίτια των νοικοκυραίων και να τους ζητάμε τα μαγιάτικα ξεραμένα πια στεφάνια ή κοφίνια και παλιά καλάθια για να τα ρίξουμε στη φωτιά, να γίνει πιο μεγάλη, να φουντώσει να φτάσει η δύναμή της όσο πιο ψηλά γινόταν.... Μαζεύαμε μαζί με αγριόχορτα και ότι ξερά ξύλα περίσσευαν και ανάβαμε φωτιές με ολότελα πρωτόγονο τρόπο, δηλαδή με την τριβή ξερών ξύλων, γι’ αυτό λέγεται και καινούργια φωτιά.
Στα σταυροδρόμια συναντιόμασταν όλα τα παιδιά, μικροί μεγάλοι και πηδούσαμε τις φωτιές τρεις φορές ο καθένας. Η φωτιά κατά την λαϊκή πίστη είναι δύναμη. Έτσι η συνήθεια του περάσματος μέσα από τη φωτιά καθώς και της υπερπήδησής της, αποβλέπει και στην ανανέωση ή την ενίσχυση της καλής υγείας με τη βοήθεια της δύναμης της φωτιάς (έθιμο καθαρτήριο).
Από τα πανάρχαια χρόνια ο Κλήδονας ήταν ένα είδος τελετής που σχετίζονταν με την μαντική ερμηνεία διαφόρων σημείων κυρίως για την πρόβλεψη όλων όσων πρόκειται να συμβούν. Προέρχεται από τη λέξη “κλήδων” που σημαίνει μαντικό σημάδι. Στα ομηρικά χρόνια οι τελετές και οι δοξασίες αυτές είχαν σχέση με τις κινήσεις των άστρων και των ζωδίων, καθώς επίσης και με την τροχιά του φεγγαριού.
Η προετοιμασία του κλήδονα γίνεται την παραμονή. Ένα αγόρι ή ένα κορίτσι τυχερό, που ζουν δηλαδή οι γονείς του, φέρνει το αμίλητο (ή βουβό) νερό. Το αμίλητο νερό μεταφέρεται με στάμνες από πηγή ή πηγάδι ή ποταμό, το βράδυ της παραμονής του εορτασμού της γέννησης του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστή, και αμέσως μετά τη δύση του Ηλίου. Χαρακτηρίζεται αμίλητο διότι θα πρέπει κατά τη μεταφορά του οι νέοι, να κρατήσουν απόλυτη σιγή... σε όποια πειράγματα που γίνονται σκόπιμα για να τους κάνουν να μιλήσουν. Το φέρνουν δηλαδή κρυφά, χωρίς καθόλου να μιλήσουν σ’ όποιον συναντήσουν στο δρόμο. Τα άλλα παιδιά, νέοι και νέες που έχουν συγκεντρωθεί στο σπίτι, ρίχνουν ο καθένας το ριζικάρι του, ένα σκουλαρίκι ή ό, τι άλλο στο αγγείο που έχουν το αμίλητο νερό και κατόπιν το σκεπάζουν με ένα κόκκινο πανί, το κλειδώνουν με μια κλειδαριά και το αφήνουν τη νύχτα στα κεραμίδια να το δούνε τα αστέρια και να κατέβουν οι νεράιδες να το μοιράνουν. Κλειδώνοντας το αγγείο λένε: «Κλειδώσατε τον κλήδονα στην χάρη του Αι Γιάννη, κι όποιος είν’ καλορίζικος πρωί - πρωί, θε να φανεί». Όλη τη νύχτα οι νέοι και οι νέες κυρίως τα νέα κορίτσια , κάθονται και φυλάγουν τον κλήδονα. Το άνοιγμα του κλήδονα γίνεται το πρωί «βγαίνοντας ο ήλιος». Και τον ξεκλειδώνει το παιδί που τον κλείδωσε. Ο τρόπος που μελετούν τον κλήδονα αφού ανοίξει, είναι τελετουργικός.
Τα έθιμα και συνήθειες του αρχαίου κόσμου σχετικά με το θερινό ηλιοτρόπιο, διατηρήθηκαν έως σήμερα, σε αρκετά μέρη.
Κακαρίκου Γεωργία εκπαιδευτικός
(24 -6 -2016).
(Τα έθιμα του κλήδονα όπως τα άκουσα και τα έζησα στην Τρίπολη, στην γειτονιά του Μπασιάκου κοντά στο πηγάδι).
.ΙΟΥΝΙΟΣ .. Ο μήνας του αμίλητου νερού, του “κλήδονα” ο μήνας του Αϊ Γιαννιού του Ριγανά που γιορτάζεται με φωτιές . Είναι αυτός που σηματοδοτεί τον ήλιο που αρχίζει την αντίστροφη μέτρηση στο φως. Το θερινό “λιοτρόπι” που συμβαίνει να είναι η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου, γι αυτό δημιούργησε και πολλά έθιμα και δοξασίες.
Τ΄ Αι-Γιαννιού μαζεύουν ρίγανη και φέρνουν μπουκέτα, ο καθένας το δικό του. Τη μαζεύουν προτού να βγει ο ήλιος, για να είναι καλή. Γι’ αυτό τον Αι-Γιάννη τον λένε και Ριγανά.
Χαρακτηριστικό έθιμο αυτής της γιορτής είναι και οι φωτιές. Την παραμονή, δηλαδή, ανάβουν στους δρόμους ή μπροστά από κάθε σπίτι φωτιές . .Μικρά παιδιά ήμασταν κι είχαμε την έννοια να γυρίζουμε τα σπίτια των νοικοκυραίων και να τους ζητάμε τα μαγιάτικα ξεραμένα πια στεφάνια ή κοφίνια και παλιά καλάθια για να τα ρίξουμε στη φωτιά, να γίνει πιο μεγάλη, να φουντώσει να φτάσει η δύναμή της όσο πιο ψηλά γινόταν.... Μαζεύαμε μαζί με αγριόχορτα και ότι ξερά ξύλα περίσσευαν και ανάβαμε φωτιές με ολότελα πρωτόγονο τρόπο, δηλαδή με την τριβή ξερών ξύλων, γι’ αυτό λέγεται και καινούργια φωτιά.
Στα σταυροδρόμια συναντιόμασταν όλα τα παιδιά, μικροί μεγάλοι και πηδούσαμε τις φωτιές τρεις φορές ο καθένας. Η φωτιά κατά την λαϊκή πίστη είναι δύναμη. Έτσι η συνήθεια του περάσματος μέσα από τη φωτιά καθώς και της υπερπήδησής της, αποβλέπει και στην ανανέωση ή την ενίσχυση της καλής υγείας με τη βοήθεια της δύναμης της φωτιάς (έθιμο καθαρτήριο).
Από τα πανάρχαια χρόνια ο Κλήδονας ήταν ένα είδος τελετής που σχετίζονταν με την μαντική ερμηνεία διαφόρων σημείων κυρίως για την πρόβλεψη όλων όσων πρόκειται να συμβούν. Προέρχεται από τη λέξη “κλήδων” που σημαίνει μαντικό σημάδι. Στα ομηρικά χρόνια οι τελετές και οι δοξασίες αυτές είχαν σχέση με τις κινήσεις των άστρων και των ζωδίων, καθώς επίσης και με την τροχιά του φεγγαριού.
Η προετοιμασία του κλήδονα γίνεται την παραμονή. Ένα αγόρι ή ένα κορίτσι τυχερό, που ζουν δηλαδή οι γονείς του, φέρνει το αμίλητο (ή βουβό) νερό. Το αμίλητο νερό μεταφέρεται με στάμνες από πηγή ή πηγάδι ή ποταμό, το βράδυ της παραμονής του εορτασμού της γέννησης του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστή, και αμέσως μετά τη δύση του Ηλίου. Χαρακτηρίζεται αμίλητο διότι θα πρέπει κατά τη μεταφορά του οι νέοι, να κρατήσουν απόλυτη σιγή... σε όποια πειράγματα που γίνονται σκόπιμα για να τους κάνουν να μιλήσουν. Το φέρνουν δηλαδή κρυφά, χωρίς καθόλου να μιλήσουν σ’ όποιον συναντήσουν στο δρόμο. Τα άλλα παιδιά, νέοι και νέες που έχουν συγκεντρωθεί στο σπίτι, ρίχνουν ο καθένας το ριζικάρι του, ένα σκουλαρίκι ή ό, τι άλλο στο αγγείο που έχουν το αμίλητο νερό και κατόπιν το σκεπάζουν με ένα κόκκινο πανί, το κλειδώνουν με μια κλειδαριά και το αφήνουν τη νύχτα στα κεραμίδια να το δούνε τα αστέρια και να κατέβουν οι νεράιδες να το μοιράνουν. Κλειδώνοντας το αγγείο λένε: «Κλειδώσατε τον κλήδονα στην χάρη του Αι Γιάννη, κι όποιος είν’ καλορίζικος πρωί - πρωί, θε να φανεί». Όλη τη νύχτα οι νέοι και οι νέες κυρίως τα νέα κορίτσια , κάθονται και φυλάγουν τον κλήδονα. Το άνοιγμα του κλήδονα γίνεται το πρωί «βγαίνοντας ο ήλιος». Και τον ξεκλειδώνει το παιδί που τον κλείδωσε. Ο τρόπος που μελετούν τον κλήδονα αφού ανοίξει, είναι τελετουργικός.
Τα έθιμα και συνήθειες του αρχαίου κόσμου σχετικά με το θερινό ηλιοτρόπιο, διατηρήθηκαν έως σήμερα, σε αρκετά μέρη.
Κακαρίκου Γεωργία εκπαιδευτικός