Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών - Γράφει η Μίνα Καούνη και η Ειρήνη Αϊβαλιώτη

κατοικίας Ν. 4605/2019, τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών Ν. 4469/2017, τον πτωχευτικό κώδικα), τα οποία περιλαμβάνονται πλέον σε ένα ενιαίο νομοθέτημα. Πεδίο εφαρμογής του είναι το σύνολο του ιδιωτικού και εταιρικού χρέους, ενώ βασική του μεταρρύθμιση αποτελεί η δυνατότητα πτώχευσης κάθε φυσικού ή νομικού προσώπου που αναλαμβάνει οικονομική δραστηριότητα, ανεξάρτητα από το εάν αυτή είναι επιχειρηματική ή όχι.

Οι νέες διατάξεις κωδικοποιήθηκαν με γνώμονα την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο περί διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους (Οδηγία 1023/2019) και ως εκ τούτου διαπνέονται από τους στόχους και τη φιλοσοφία της τελευταίας, καθώς και τις απαιτήσεις του ταμείου ανάκαμψης . Κατά συνέπεια, ο νέος πτωχευτικός κώδικας θέτει στο επίκεντρο του μία πιο οικονομική διάσταση της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων με οικονομικές δυσχέρειες, μέσω ενός πλήρως αναθεωρημένου προπτωχευτικού σταδίου, αγνοώντας τις κοινωνικές διαστάσεις.

Στα πλαίσια της υλοποίησης του νέου νόμου για ενίσχυση της προπτωχευτικής διαδικασίας, το Υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε στις 2 Ιουνίου 2021 την έναρξη λειτουργίας της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του νέου εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών, μέσω της οποίας μπορούν οι οφειλέτες μπορούν να διευθετήσουν, πλήρως εξωδικαστικά και σε έως 240 δόσεις, όλες τις οφειλές τους προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης. Για τις οφειλές δε προς τις Τράπεζες και Διαχειριστές Δανείων, η διευθέτησή τους μπορεί να γίνει σε έως 420 δόσεις. Το ύψος το δόσεων καθορίζεται από εισοδηματικά και περιουσιακά στοιχεία (μισθοί, καταθέσεις, επενδύσεις, ακίνητη περιουσία κ.ά.). Επιπλέον σε αντίθεση με τον προηγούμενο εξωδικαστικό μηχανισμό που αφορούσε μόνο επιχειρήσεις, ο νέος μηχανισμός αφορά τόσο τα φυσικά όσο και τα νομικά πρόσωπα. Σημειώνεται ότι στον νόμο προβλέπεται ότι , μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, υπάρχει δυνατότητα ρύθμισης δανείων για τα οποία έχει παρασχεθεί η εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου.

Συνοπτικά, η διαδικασία ρύθμισης οφειλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια και τελεί υπό τις κάτωθι προϋποθέσεις:

1. Δημιουργία αίτησης στην ηλεκτρονική πλατφόρμα (http://www.keyd.gov.gr/ ή http://ofeiles.gov.gr). Η αίτηση ως επί το πλείστον υποβάλλεται από τον οφειλέτη. Ωστόσο ο νέος νόμος παρέχει τη δυνατότητα και στο Δημόσιο, τους Φ.Κ.Α. και Χρηματοδοτικούς Φορείς (πιστωτές) (τραπεζικά ιδρύματα, εταιρείες πρακτορείας επιχειρηματικών απαιτήσεων κλπ.) να εκκινήσουν τη διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών κοινοποιώντας κατά διακριτική ευχέρεια σχετική πρόσκληση στον οφειλέτη προς υποβολή αίτησης εντός 45 ημερολογιακών ημερών.

2. Παροχή εξουσιοδότησης για την άρση του τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου. Με άλλα λόγια αυτό σημαίνει άρση του απορρήτου του/της συζύγου, εξαρτώμενων μελών, συνοφειλετών και εγγυητών (εάν υπάρχουν) και άντληση ΟΛΩΝ των προσωπικών και οικονομικών στοιχείων.

3. Επιβεβαίωση κριτηρίων επιλεξιμότητας και διενέργεια ελέγχων και διασταυρώσεων.

Είναι σημαντικό στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι από τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών αποκλείονται οι οφειλέτες που α) το 90% των συνολικών χρεών τους οφείλεται σε έναν χρηματοδοτικό φορέα, καθώς για τη συγκεκριμένη περίπτωση προβλέπεται ως προσφορότερη η λύση της διμερούς διαπραγμάτευσης (π.χ. οφειλέτης με στεγαστικό δάνειο σε μία Τράπεζα) β) έχουν χρέη προς διάφορους πιστωτές αλλά το συνολικό ποσό οφειλής είναι μικρότερο των 10.000 Ευρώ γ) έχουν υποβάλει αίτηση εξυγίανσης, ή κήρυξης σε πτώχευση ή υπαγωγής στο ν. 3588/2007, ν. 3869/2010, ν. 4605/2019 ή ν. 4469/2019 (είναι οι νόμοι Κατσέλη, εξωδικαστικός συμβιβασμός επιχειρήσεων και πλατφόρμα κύριας κατοικίας), εκτός αν υπάρχει έγκυρη παραίτηση δ) είναι νομικά πρόσωπα που έχουν υποβληθεί σε λύση ή εκκαθάριση ε) υπάρχει αμετάκλητη καταδικαστική απόφαση για αδικήματα φοροδιαφυγής, νομιμοποίησης εσόδων από παράνομη δραστηριότητα, κτλ).

Επίσης ο εξωδικαστικός μηχανισμός αποτελεί μια επιβεβλημένη «λύση» για όσους επιθυμούν να ρυθμίσουν το χρέος τους συνολικά και μόνο. Αυτό σημαίνει ότι ο οφειλέτης δεν μπορεί να ρυθμίσει το χρέος του επιλεκτικά μόνο προς το Δημόσιο ή μόνο προς τις Τράπεζες ή μόνο προς τους ΦΚΑ αλλά θα πρέπει να υποβάλλει πρόταση ρύθμισης συνολικών οφειλών. Πρόκειται λοιπόν για ένα μηχανισμό που προσανατολίζεται ως επί το πλείστον να καλύψει εκείνους που χρωστούν ταυτόχρονα σε τράπεζες, ή άλλους χρηματοδοτικούς φορείς και στο Δημόσιο. Υπενθυμίζεται ότι τα χρέη πρέπει να ξεπερνούν τα 10.000 ευρώ και να μην οφείλονται σε ένα φορέα σε ποσοστό άνω του 90%.

4. Παραγωγή, από την πλατφόρμα, μιας αυτοματοποιημένης πρότασης ρύθμισης οφειλών, βάσει αλγορίθμου με συγκεκριμένους οικονομικούς κανόνες/παραμέτρους (π.χ. αξία ρευστοποίησης, ικανότητα αποπληρωμής). Ο οφειλέτης δεν δύναται να επιλέξει ο ίδιος τον αριθμό των δόσεων, το ύψος αυτών και το ενδεχόμενο «κούρεμα» της οφειλής, καθώς τα δεδομένα αυτά προκύπτουν μέσα από αυτοματοποιημένες διαδικασίες, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, βάσει εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων. Πρόκειται για τη φάση της λεγόμενης «εξωδικαστικής διευθέτησης του χρέους». Εδώ, αποκλείεται οποιαδήποτε διαπραγμάτευση και κάθε φυσικός δικαστής «αλγοριθμοποιείται».

5. Διενέργεια ψηφοφορίας επί της πρότασης ρύθμισης οφειλών από τους πιστωτές. Εάν η πλειοψηφία των πιστωτών συμφωνήσει, τότε η πρόταση αποστέλλεται στον οφειλέτη. Στο σημείο αυτό οι οφειλέτες θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι οι Τράπεζες διατηρούν μόνο διακριτική ευχέρεια και δεν υποχρεούνται να εγκρίνουν ή να υποβάλλουν πρόταση ρύθμισης, ενώ δύνανται και να μην απαντήσουν καθόλου επί της πρότασης του οφειλέτη.
Η μεγάλη ανησυχία είναι ότι όσο οι τράπεζες διατηρούν όλη τη δύναμη, θα έχει πενιχρά αποτελέσματα. Πρόκειται για ένα απρόσωπο σύστημα που βάζει σε ρόλο οδηγού το τραπεζικό συμφέρον. Στηρίζεται σε μια πλατφόρμα που δεν εξετάζει τα ειδικά χαρακτηριστικά. Η πλατφόρμα προτείνει, ο οφειλέτης αντιπροτείνει χωρίς να είναι δεσμευτική η επανεξέταση της πρότασης, ενώ οι 240 δόσεις εναπόκεινται στην κρίση του πιστωτή, δηλαδή στις τράπεζες.
Ο νόμος έλεγε για διαγραφή χρεών, αλλά αυτό δεν άρεσε καθόλου στους τραπεζίτες, που προτιμούν τις περισσότερες δόσεις. Περισσότερες δόσεις, σημαίνει περισσότερες ευκαιρίες για έναν οφειλέτη να μην μπορέσει να ανταποκριθεί και να βρεθεί στον δρόμο της πτώχευσης, που πλέον είναι υποχρεωτική και την κινεί ο πιστωτής.

Σε περίπτωση που η πλειοψηφία των χρηματοδοτικών φορέων (συνήθως εδώ μιλάμε για τράπεζες ή funds διαχείρισης κόκκινων δανείων) συναινεί στην πρόταση ρύθμισης τότε αυτή αναπτύσσει ισχύ έναντι πάντων. Συνεπώς το κλειδί για τη ρύθμιση χρεών παραμένει κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό στο χέρι των Τραπεζών, αφού μόνο εάν γίνει δεκτή από τις Τράπεζες η πρόταση ρύθμισης δανείων θα μπορούν οι οφειλέτες να ρυθμίσουν ευνοϊκά - συνολικά και τα χρέη τους προς το Δημόσιο.

Οι τράπεζες,όμως, έχουν δικές τους προτεραιότητες. Μπορεί να έχουν στόχο μείωσης των κόκκινων δανείων, αλλά αυτό γίνεται και με την πτώχευση των δανειοληπτών. Πληθαίνουν οι προειδοποιήσεις από πολλούς φορείς ότι θα κλείσουν χιλιάδες μικρές και ατομικές επιχειρήσεις, θα αλλάξουν χέρια χιλιάδες ακίνητα, για τα οποία υπάρχουν ήδη υποψήφιοι αγοραστές από το εξωτερικό, θα αυξηθεί η ανεργία ενώ χιλιάδες δανειολήπτες θα συνεχίζουν να χρωστούν και μετά τη ρευστοποίηση της περιουσίας τους.

Εάν δεν υπάρχει οφειλή προς το Δημόσιο, τότε οι τράπεζες και οι εταιρείες διαχείρισης μπορούν να κάνουν άλλη πρόταση, χωρίς τη χρήση του ηλεκτρονικού συστήματος, ενεργώντας εντελώς ανεξέλεγκτα.

6. Αξιολόγηση προτεινόμενης συμφωνίας από τον οφειλέτη και δυνατότητα ενεργοποίησης δικαιώματος διαμεσολάβησης εντός 10 ημερολογιακών ημερών από τη λήψη της πρότασης. Το αίτημα υποβολής σε διαμεσολάβηση τελεί και πάλι υπό την αίρεση συναίνεσης της πλειοψηφίας των χρηματοδοτικών φορέων.

Σύμφωνα με τον νόμο, εάν ο οφειλέτης αποδεχθεί τη ρύθμιση και ανήκει παράλληλα σε ευάλωτη κοινωνικά ομάδα τότε θα λάβει επιδότηση του ρυθμισμένου δανείου από το Δημόσιο για την πρώτη του κατοικία ύψους από 70 έως 210 ευρώ μηνιαίως για 5 έτη. Ένας οφειλέτης μπορεί να χαρακτηριστεί «ευάλωτος» εάν πληροί σωρευτικά τα εισοδηματικά, περιουσιακά και λοιπά κριτήρια του άρθρου 3 του ν. 4472/2017 (Α΄ 74), ήτοι:

• Νοικοκυριό που αποτελείται από 4 μέλη
• Συνολικό εισόδημα μικρότερο των 17.500 Ευρώ
• Συνολική φορολογητέα αξία ακίνητης περιουσίας μικρότερη των 165.000 Ευρώ
• Συνολικό ύψος καταθέσεων/ή και τρέχουσα αξία μετοχών, ομολόγων κλπ. μικρότερο από 17.500 Ευρώ

7. Υπογραφή συμφωνίας αναδιάρθρωσης οφειλών μεταξύ οφειλέτη και πιστωτών.

Από την υποβολή της αίτησης και μέχρι την περάτωση της διαδικασίας αναστέλλονται η διαδικασία του Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών, η λήψη και συνέχιση μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης και η ποινική δίωξη των αδικημάτων του άρθρου 25 ν. 1882/1990 και του άρθρου 1 του α.ν. 86/1967. Δυστυχέστατα και προφανέστατα, η υποβολή της αίτησης για τον εξωδικαστικό μηχανισμό δεν αναστέλλει τις διαδικασίες αναγκαστικής είσπραξης. Μπορεί να διενεργηθεί πλειστηριασμός, ο οποίος είχε προγραμματιστεί εντός 3 μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης από τον οφειλέτη, καθώς και οποιαδήποτε προπαρασκευαστική διαδικαστική ενέργεια.

Με τη ρύθμιση τελικά όλων των οφειλών επιτυγχάνονται τα ακόλουθα:

• Αναστολή των διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης, όπως διαταγές πληρωμής, κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών, καθώς και δεσμεύσεις και πλειστηριασμοί στην κινητή και ακίνητη περιουσία του οφειλέτη, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης κατοικίας, καθώς και της επαγγελματικής στέγης.
• Αποπληρωμή των οφειλών προς το Δημόσιο και τους ΦΚΑ σε χρονικό διάστημα έως 20 έτη και σε έως 240 δόσεις. Το ελάχιστο ποσό μηνιαίας δόσης για τη ρύθμιση οφειλών προς το Δημόσιο και τους ΦΚΑ ανέρχεται στα 50 ευρώ.
• Αποπληρωμή οφειλών προς χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε έως 420 δόσεις.
• Διαγραφή μέρους της οφειλής, υπό τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια που καθορίζονται από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Ενδεικτικά παρέχεται η δυνατότητα διαγραφής χρεών προς το Δημόσιο, υπό προϋποθέσεις και με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, έως 75% επί της βασικής οφειλής και έως 95% επί των προσαυξήσεων
• Επιδότηση δόσης σε ευάλωτα νοικοκυριά με υποθήκη/προσημείωση στην πρώτη κατοικία ύψους έως 210 ευρώ μηνιαίως (ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού) για 5 έτη.
  Η διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών είναι ταχεία και ολοκληρώνεται μέσα σε δύο μήνες από την ημερομηνία υποβολής της πρότασης. Εάν μέσα σε αυτήν την προθεσμία δεν επέλθει ρύθμιση των οφειλών ή οι χρηματοδοτικοί φορείς απορρίψουν ή δεν απαντήσουν επί της πρότασης τότε η διαδικασία περατώνεται ως άκαρπη και ο οφειλέτης εισέρχεται στη διαδικασία της πτώχευσης.

Νοικοκυριά και επιχειρήσεις που επιθυμούν να λάβουν περαιτέρω ενημέρωση για το θεσμικό πλαίσιο και τις επιλογές διαχείρισης των οφειλών τους μπορούν να απευθυνθούν στην εξειδικευμένη ομάδα του γραφείου μας . Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο συνιστά μία καταγραφή του νόμου και σύντομη ερμηνεία του και δεν υποκαθιστά,συνεπώς, σε καμία περίπτωση την εξατομικευμένη νομική προστασία, που είναι δυνατή μόνο κατόπιν της ενδελεχούς και στοχευμένης μελέτης , επεξεργασίας και κατάρτισης στρατηγικής για την υπόθεση εκάστου οφειλέτη και δανειολήπτη .

Πηγή https://www.mcaounilaw.gr/