5 μύθοι σχετικοί με το σκάκι
Από τη στιγμή που ο χαρισματικός Μάγκνους Κάρλσεν, ο οποίος είχε εργαστεί και ως μοντέλο, κέρδισε το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Σκακιού το 2013, το σκάκι γνωρίζει όλο και μεγαλύτερη απήχηση στην ποπ
κουλτούρα, ενώ την ίδια χρονιά το Κογκρέσο ανακήρυξε το Σεντ Λούις «σκακιστική πρωτεύουσα» των ΗΠΑ. Μήπως όμως ήρθε η ώρα να καταρρίψουμε μερικούς μύθους σχετικά με αυτό το αρχαίο παιχνίδι;
Η πρωταθλήτρια σκακιού, συγγραφέας, επαγγελματίας παίκτης και Διευθύντρια Προγράμματος Γυναικών στο US Chess, Τζένιφερ Σαχάντε, είναι το πιο κατάλληλο άτομο για να καταρρίψει τα στερεότυπα γύρω από το άθλημα.
Ο πρώτος μύθος ισχυρίζεται ότι «το σκάκι είναι βαρετό». «Θεωρείτε ότι δεν έχουμε αρκετό τηλεοπτικό σκάκι στις μέρες μας;» είπε ο Ντέιβιντ Λέτερμαν, αστειευόμενος, το 1989. Το Vanity Fair δήλωσε ότι στους περισσότερους ανθρώπους το παιχνίδι φαίνεται «βαρετό και κουμπωμένο» και ο Cut φώναξε: «Η καλύτερη εκπομπή στην τηλεόραση αφορά… το σκάκι!", αναφερόμενος στο «The Queen's Gambit». Η σειρά του Netflix αναδεικνύει τη λαμπερή πλευρά του βασιλικού παιχνιδιού, αλλά η σύνδεση μεταξύ σκακιού και αγάπης χρονολογείται από αιώνες. Η ιστορικός Μέριλιν Γιάλομ γράφει πώς οι μεσαιωνικοί καλλιτέχνες αντιμετώπιζαν το παιχνίδι: «Μια σκηνή σκακιού ενός ζευγαριού ήταν συνώνυμη του ρομαντισμού».
Ο δεύτερος μύθος λέει ότι «χρειάζεται ιδιοφυΐα για να κερδίσεις στο σκάκι». Το κοινό συχνά συνδέει το σκάκι με την ευφυΐα - και τους πρωταθλητές του σκακιού με την υψηλή νοημοσύνη. Ο Κάρλσεν, ο μάστερ με την υψηλότερη βαθμολογία στην ιστορία, έχει επαναλάβει πολλές φορές ότι θεωρεί τον εαυτό του «κανονικό άνθρωπο». Σε μια συνέντευξη με τον Ρέιν Γουίλσον το 2013, είπε ότι αυτό που τον διαφοροποιούσε από τους ανταγωνιστές του ήταν η δέσμευση και ότι δεν αντιμετώπιζε το σκάκι ως «χόμπι».
Ο επόμενος μύθος λέει ότι «οι δυνατοί σκακιστές βλέπουν δεκάδες κινήσεις μπροστά». Είναι ένα παλιό κλισέ ότι οι καλύτεροι παίκτες σχεδιάζουν μία μεγάλη σειρά μελλοντικών κινήσεων. Στην πραγματικότητα, οι μεγάλοι σκακιστές χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό στρατηγικής διαίσθησης, αναγνώρισης προτύπων και υπολογισμού για να αποφασίσουν τις κινήσεις τους. Η διαίσθηση από μόνη της είναι αρκετή για να κερδίσεις τους πιο αδύναμους παίκτες.
Οι σκακιστές σκέφτονται πολύ μια κίνηση και τα πιθανά αποτελέσματά της, ενώ ταυτόχρονα κοιτάζουν πλάγια όσο και ευθεία, σαρώνοντας τη σκακιέρα για να προβλέψουν τυχόν κινήσεις που δεν φαίνονται στην τωρινή θέση τους. Όταν, όμως, ο άνθρωπος κάνει σχέδια, ο Θεός γελάει - ή όπως λένε οι σκακιστές, «Μεγάλη παραλλαγή, λάθος παραλλαγή».
Ο τέταρτος μύθος λέει ότι «η νίκη του Deep Blue το 1997 σήμαινε το τέλος του σκακιού». «Τι θα σήμαινε πραγματικά αν κέρδιζε ο Deep Blue;». Η Σαχάντε είχε την τύχη να παρακολουθήσει τον αγώνα στη Νέα Υόρκη. Θυμάται την ταυτόχρονη φρίκη και το δέος του κοινού για την ήττα του Κασπάροφ - και τη στεναχώρια επειδή ο υπολογιστής είχε «λύσει» το σκάκι.
Η αλήθεια είναι ότι, με τον καιρό, κορυφαίοι υπολογιστές διέλυσαν τους κορυφαίους παίκτες τόσο εύκολα, που δεν ήταν πια αρκετά ανταγωνιστικοί και διασκεδαστικοί, με αποτέλεσμα οι επικοί αγώνες ανθρώπου – μηχανής να διακοπούν. Παρ’ όλα αυτά, η δημοτικότητα του παιχνιδιού έχει εκτοξευθεί, καθώς οι παίκτες και οι θεατές βρίσκουν νέους τρόπους σύνδεσης στο διαδίκτυο και εν πάση περιπτώσει, ακόμη και οι κορυφαίοι υπολογιστές δεν γνωρίζουν την καλύτερη σειρά κινήσεων σε κάθε θέση, ώστε να νικούν τους ανθρώπους ξανά και ξανά.
Τέλος, ο μύθος νούμερο 5 λέει ότι «ο βασιλιάς είναι το πιο σημαντικό κομμάτι στο σκάκι». Οι δάσκαλοι συχνά επαναλαμβάνουν ότι, ενώ η βασίλισσα είναι το πιο ισχυρό κομμάτι, ο βασιλιάς είναι το πιο σημαντικό. Όμως ο ταπεινός στρατιώτης έχει κάτι να πει για όλα αυτά. Το πανίσχυρο πιόνι, το μόνο που αιχμαλωτίζει διαφορετικά από ό,τι κινείται, προχωρά ένα βήμα μπροστά και δεδομένου ότι είναι το μόνο κομμάτι που δεν μπορεί να κινηθεί προς τα πίσω, κάθε σπρώξιμο είναι οριστικό.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη Alpha Zero, της Google, έπαιξε εναντίον του εαυτού της σε εννέα παραλλαγές. Μία παραλλαγή, στην οποία τα πιόνια κινούνταν προς τα πίσω, οδήγησε σε λιγότερα αποφασιστικά παιχνίδια, καθώς αυτός ο κανόνας επέτρεπε την αντιστροφή των στρατηγικών λαθών. Αλλάξτε το πιόνι και αλλάζετε την ουσία του παιχνιδιού. Σύμφωνα με τα λόγια του Γάλλου πρωταθλητή σκακιού του 18ου αιώνα, Φρανσουά-Αντρέ Ντανικάν Φιλιντόρ, «Τα πιόνια είναι η ψυχή του σκακιού».