Αξιοκρατία στους Διοικητές των Νοσοκομείων: Θα εφαρμοστεί έστω και κατ’ ελάχιστον;

Δρ. Γεώργιος Φαράντος

Διδάσκων Τμήματος Πολιτικών Δημόσιας Υγείας Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Σε μια περίοδο όπου η Δημόσια Υγεία βρίσκεται στο επίκεντρο των κοινωνικών αναγκών και πολιτικών προτεραιοτήτων, η επιλογή των διοικητών των νοσοκομείων δεν μπορεί να αφήνεται στην τύχη ή στις σκοπιμότητες της συγκυρίας. Αντιθέτως, επιβάλλεται να βασίζεται σε σαφώς προσδιορισμένα, διαφανή και αξιοκρατικά κριτήρια. Η διοίκηση ενός δημόσιου νοσοκομείου δεν είναι απλώς μια διοικητική θέση – είναι θέση στρατηγικής σημασίας, με άμεσο αντίκτυπο στη ζωή των πολιτών και στην εύρυθμη λειτουργία ενός ολόκληρου συστήματος.

Η Θεωρητική Βάση της Αξιοκρατίας

Η αξιοκρατία, ως αρχή, προϋποθέτει την επιλογή προσώπων με βάση την αξία, τις γνώσεις, τις δεξιότητες και την αποδεδειγμένη εμπειρία τους. Στον χώρο της δημόσιας διοίκησης, και ειδικότερα στη διοίκηση των νοσοκομείων, η αξιοκρατία αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της καλής διακυβέρνησης (good governance). Αποτελεί εξασφάλιση για τη λογοδοσία, τη διαφάνεια, την αποτελεσματικότητα, αλλά και την αποτροπή φαινομένων πελατειακών σχέσεων ή κομματικών διορισμών.

Θεωρητικά, μια αξιοκρατική επιλογή διασφαλίζει ότι ο κατάλληλος άνθρωπος τοποθετείται στη σωστή θέση. Ότι η νοσοκομειακή μονάδα διοικείται από άτομο με τεχνογνωσία, ικανότητα διαχείρισης κρίσεων, γνώση της δημόσιας διοίκησης και των θεμάτων υγείας. Ότι υπάρχουν μετρήσιμα κριτήρια αξιολόγησης των επιδόσεών του και ότι, τελικά, η διοίκηση γίνεται προς όφελος του πολίτη και του κοινωνικού συνόλου.

Οι Κίνδυνοι της Μη Αξιοκρατικής Επιλογής, εάν τυχόν πραγματοποιηθεί

Η έλλειψη αξιοκρατίας,εάν αυτή πραγματοποιηθεί κατά τη στελέχωση θέσεων ευθύνης δημιουργεί αλυσιδωτά προβλήματα:

1. Αναποτελεσματικότητα: Ένας διοικητής χωρίς σχετική εμπειρία ή επάρκεια, εάν επιλεγεί, ενδέχεται να οδηγήσει σε κακοδιαχείριση, καθυστερήσεις, αποτυχία στην εφαρμογή πολιτικών και κακή χρήση των διαθέσιμων πόρων.
2. Απώλεια εμπιστοσύνης: Το προσωπικό του νοσοκομείου σε μια ενδεχόμενη τέτοια περίπτωση, αντιλαμβάνεται τις αδυναμίες της ηγεσίας, εάν επιλεγεί με αυτό τον τρόπο και απογοητεύεται. Εάν αυτό συμβεί, δημιουργείται ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον όπου υπονομεύεται η συλλογική προσπάθεια.
3. Πολιτικές εξαρτήσεις: Εάν οι επιλογές γίνονται με κομματικά κριτήρια, οι διοικητές συχνά λειτουργούν με γνώμονα πολιτικές σκοπιμότητες και όχι τις ανάγκες του οργανισμού.
4. Αδιαφάνεια και απουσία λογοδοσίας: Εάν τυχόν δεν έχουν επιλεγεί με διαφανείς διαδικασίες, πώς μπορούν να αξιολογηθούν αντικειμενικά; Πώς εξασφαλίζεται ότι υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και όχι προσωπικά ή κομματικά συμφέροντα;
5. Κίνδυνος για τη Δημόσια Υγεία: Εφόσον και εάν επικρατήσουν τέτοιου είδους κριτήρια - που το απευχόμαστε- το τίμημα το πληρώνει ο πολίτης,  με καθυστερήσεις στις παροχές, με υποβάθμιση των υπηρεσιών, με απώλεια πολύτιμων πόρων, αλλά και κίνδυνο για τη ζωή και την υγεία.

Η Αξιοκρατία ως Θεμέλιο Αλλαγής

Αντίθετα, οι διοικήσεις που επιλέγονται με βάση αντικειμενικά προσόντα, προηγούμενη εμπειρία σε αντίστοιχες θέσεις, γνώση του θεσμικού και λειτουργικού πλαισίου του ΕΣΥ, αλλά και ηγετικές ικανότητες, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να οδηγήσουν τα νοσοκομεία τους σε μεταρρυθμίσεις, καινοτομία, αποτελεσματικότητα. Οι επιτυχημένοι διοικητές λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές καλών πρακτικών, ενισχύουν το ηθικό του προσωπικού, χτίζουν συνεργασίες, και εξασφαλίζουν ποιοτική εξυπηρέτηση για τους ασθενείς.

Ένα Ερώτημα Που Παραμένει Επίκαιρο

Αναρωτιόμαστε, λοιπόν: η τρέχουσα διαδικασία επιλογής των διοικητών των δημοσίων νοσοκομείων στην Ελλάδα υπηρετεί την αρχή της αξιοκρατίας; Υπάρχουν επαρκή και αντικειμενικά κριτήρια επιλογής, ή μήπως τυχόν ενδέχεται να κυριαρχήσουν εξωθεσμικά φίλτρα και πολιτικές επιρροές; Ποιος και πώς θα αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα των διοικητών μετά τον διορισμό τους; Πόσο διαφανείς θα είναι οι διαδικασίες αυτές;

Η αξιοκρατία δεν είναι πολυτέλεια. Είναι συνθήκη επιβίωσης για ένα δημόσιο σύστημα υγείας που θέλει να είναι δίκαιο, βιώσιμο και αποτελεσματικό. Και αυτό ξεκινά – ή καταρρέει – από την κορυφή της πυραμίδας.

Τρίπολη, 11-07-2025

Δρ. Γεώργιος Φαράντος

Ο Δρ. Γεώργιος Φαράντος είναι Διδάκτωρ στις Πολιτικές Υγείας και Αποδοτικότητα Μονάδων Υγείας από το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Είναι Μεταδιδάκτωρ Ερευνητής τριών Τμημάτων Ελληνικών Πανεπιστημίων. Έχει διδάξει σχετικά θέματα σε τέσσερα Πανεπιστημιακά Τμήματα. Έχει διεθνώς αναγνωρισμένο εκτεταμένο επιστημονικό έργο. Ήταν Αναπληρωτής Διοικητής και Αντιπρόεδρος Δ.Σ. Γενικού Νοσοκομείου Αργολίδας. Στους τελικούς πίνακες αξιολόγησης (τριάδες) είναι πρώτος υποψήφιος στην τελική κατάταξη Διοικητής/ Αναπληρωτής Διοικητής Νοσοκομείου στα εξής:  Γενικό Νοσοκομείο Κορίνθου, Νοσηλευτική Μονάδα Ναυπλίου, Νοσηλευτική Μονάδα Καλαβρύτων, Νοσηλευτική Μονάδα Μολάων, δεύτερος στο Γενικό Νοσοκομείο Αργολίδας και τρίτος στο Γενικό Νοσοκομείο Λακωνίας.