Menu
RSS
Τρίτη, 19/03/2024
kalimera-arkadia logo
kalimera Arkadia Facebook pageKalimera Arkadia TwitterKalimera Arkadia YouTube channel
ΚΤΕΛ Αρκαδίας

Αρχαιολογικό Πάρκο Τεγέας | Ξενάγηση με τα Μάτια της Παναγίας

Αρχαιολογικό Πάρκο Τεγέας | Ξενάγηση με τα Μάτια της Παναγίας

Βρισκόμαστε στην Αρχαία Αγορά της Πόλεως των Τεγεατών (ΤΕΓΕΑΤΑΝ) που την περιέβαλε από τον 6ο αι. π.Χ. ένα ισχυρό τείχος μήκους μεγαλύτερου των 5.500 μ. Με πρώτο Ιερό Κέντρο το Λόφο Κλαρίου Διός (Αγίου Σώστη) όπου «οι πολλοί των βωμών», κατά την περιγραφή του Παυσανία. Θυμίζει θυμέλη αρχαίου θεάτρου και κυκλικά σε μια ακτίνα 7 χιλιομέτρων αναζητούμε τα μνημεία του περιβόλου, που αποτελούν άρρηκτη σύνθεση φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Αρχίζουμε από το Βόρειο Όρος (δυτικά της πόλεως) με το Ναό Αθηνάς Σώτειρας και Ποσειδώνος, γνωστό ως Ναό του Οδυσσέα, στη θέση Βίγλες, παρατηρητήριο και σκοπή στα όρια Τεγεάτιδος και Μεγαλοπολίτιδος. Από την κορυφή του Β. Όρους έχεις τη θέα του κεντρικού αρκαδικού οροπεδίου.
Προχωρούμε στη «Σκοπή του Κανδάλου», φτάνουμε στο Ναό της Ιππίας Αθηνάς (νότος) στην κορυφή του «Μανθουρικού Όρους» και ανατολικότερα στην πλαγιά του Πάρνωνα στον καταπληκτικό εξώστη της Κνακεάτιδος Αρτέμιδος.

parko4
Από τον «Πύργο των Ριζών» φτάνουμε ανατολικά στην κορυφή Προφήτης Ηλίας και αναφωνούμε «θάλαττα! θάλαττα!» σαν τους«Μυρίους» του Ξενοφώντα καθώς το βλέμμα μας, περνώντας τη Βίλλα του Ηρώδου του Αττικού, φτάνει στον Αργολικό Κόλπο. Αριστερά θα δούμε μια άλλη «σκοπή» στο ύψωμα της Αγίας Παρασκευής Μαγούλας για να αγναντέψουμε μαζί με τον Αγαπήνορα το «Δρόμο των Υσσιών» (Αχλαδοκάμπου) που οδηγούσε στο Αργος και στην «Τροία».
Κατόπιν θα γυρίσουμε προσκυνητές στον μεσαίο περίβολο «εντός των τειχών», στον περίφημο ναό της Αλέας Αθηνάς του 4ου αι. π.Χ. έργο του μεγάλου αρχιτέκτονα και γλύπτη Σκόπα, που στέγασε και τον παλαιοχριστιανικό ναό της Αλέας.. Θα περιηγηθούμε το μικρό ανακαινισμένο αριστούργημα του αρχαιολογικού Μουσείου Τεγέας και θα φτάσουμε στη θέση Προβαντινός. Εδώ τα ερείπια ενός αρχαϊκού ναού θα μας δώσουν την περίφημη παλαιοχριστιανική βασιλική (επισκοπικό ναό) του «Τεγέας Ωφελίμου» (451 μ.Χ.).

parko1 small
Μετά την αναπόληση είμαστε έτοιμοι, με ευλάβεια και κατάνυξη, να ακολουθήσουμε τα βήματα της Παναγίας που μας ξεναγούν στο δικό της Αρχαιολογικό Πάρκο εκτάσεως 60 στρεμμάτων. «Υφασμένο» με τον ιστό τριών παραλλήλων και έξι καθέτων, μοιάζει με τρίκλιτο παλαιοχριστιανική βασιλική.
Την αψίδα της ανατολικά συνθέτει το τοξωτό ανάλημμα του αρχαίου θεάτρου (ελληνιστικών χρόνων) δωρεά στους Τεγεάτες από τον Αντίοχο τον Δ΄ τον Επιφανή. Και πάνω του ο Ιερός πεντάτρουλος σταυροειδής βυζαντινό ναός της Παναγίας, μεγαλειώδες κομψοτέχνημα του 10ου αιώνος μ. Χ. Έτσι το πάρκο αποτελεί μια άλλη ευλαβική προσθήκη στην ιστορία της «Ιερής Πόλης της Τεγέας».
Ξεκινάμε από το δυνατό εναγκαλισμό ελληνισμού και χριστιανισμού που δηλώνεται παραστατικά με το μοναδικό παγκόσμιο «σύνταγμα» θεάτρου και βυζαντινής εκκλησίας για να παρακολουθήσουμε την «Ξενάγηση με τα μάτια της Παναγίας». Χίλια μικρά βήματα, αλλά «χίλιες» μεγάλες αναμνήσεις.
Περνώντας τη Β. Γέφυρα του θεάτρου αντικρίζουμε δεξιά το τμήμα του μεσαιωνικού τείχους του 10ου αι. με την περίφημη «Ανατολική Πυλίδα». Αριστερά τα ερείπια της Αγοράς Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων. Και στο κέντρο της ανασκαφής κυριαρχεί ο τελευταίος παλαιοχριστιανικός επισκοπικός ναός της Τεγέας (τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική) με βαπτιστήρι και λουτρό. Η καταστροφή του από φωτιά στις αρχές του 7ου αιώνα (επιδρομές Σλάβων) σηματοδοτεί το τέλος της Αρχαίας Τεγέας που αποτέλεσε σημαντικό επίκεντρο διάδοσης της χριστιανικής πίστεως και λατρείας. Αναμφισβήτικο τεκμήριο αποτελούν οι 5 γνωστές παλαιοχριστιανικές βασιλικές (της Αλέας, του Προβαντινού, της Αρχαίας Αγοράς, της Παλαιοχριστιανικής Παλαιάς Επισκοπής και της περίφημης Βασιλικής του Θύρσου που στο μωσαϊκό δάπεδό της αναπαρίσαται νοσταλγικά ο χαμένος παράδεισος της Εδέμ με τους μήνες του χρόνου, τους τέσσερις ποταμούς του, τον περίτεχνο και θαλασσινό διάκοσμο που συμβολίζει τον Ωκεανό που περιβάλλει τη γη.
Κληρονόμος αυτού του κόσμου είναι η «Παναγία του Θεάτρου» ,που ονομάστηκε από τον ευσεβή λαό της Αρκαδίας Παλαιά Επισκοπή, όταν το 1296 μ.Χ. καταστράφηκαν οι οχυρώσεις και η ίδια η μεσαιωνική πόλη της Τεγέας και πήρε τη θέση της η ισχυρά οχυρωμένη με τρεις οχυρωματικές ζώνες πόλη του Μουχλίου και η Νέα Επισκοπή της Παναγίας της Μουχλιώτισσας του 1298 μ.Χ.
Κάτω από τα βήματά μας είναι το βάθρο του χάλκινου ανδριάντα του Φιλοποίμενα, του «Έσχατου των Ελλήνων», με την περίφημη «Ελεγεία της Τεγέας» («Τούδ’ αρετά και δόξα καθ’ Ελλάδα..» ξακουστή είναι η αρετή και η δόξα του σε όλη την Ελλάδα…), που με 8 στίχους εξυμνείται ο τυραννοκτόνος και προστάτης της «αμώμου», εψεγάδιαστης αληθινής ελευθερίας, ο Αρκάς Φιλοποίμην .ο Μεγαλοπολίτης.
Παρακάμπτοντας αριστερά τον αρχαιολογικό περίβολο φτάνουμε στη δεύτερη κάθετο, που ακολουθώντας το επίκεντρο του μαρμάρινου ανδριάντα του ηρώου πεσόντων το βλέμμα μας φτάνει στην ανατολική πλευρά του Μεγάρου της Οικοκυρικής Σχολής που στεγάζει τη «Διαρκή Έκθεση Λαϊκού Πολιτισμού και Παράδοσης», το περίφημο «Λαογραφικό Μουσείο Τεγέας».

parko2
Η παράλληλη στο μεσαιωνικό τείχος στοά μας οδηγεί μέχρι τη δυτική πλευρά του μεγάρου του Λαογραφικού Μουσείου. Και βγαίνοντας έξω από το μεσαιωνικό περίβολο θα περάσουμε την «Πύλη του Ολυμπισμού» για να αντικρίσουμε στο βάθος το Διονυσιακό και Ολυμπιακό Αμφιθέατρο, όπου δεσπόζει ο μαρμάρινος Ολυμπιακός Βωμός. Αριστερά μαρμάρινοι κίονες και δεξιά η κεντρική πύλη της καρδιόσχημης Έκθεσης Ολυμπισμού, Πολιτισμού και Ανάπτυξης. Στην κυκλική εξέδρα της τα παιδιά της Τεγέας χορεύουν σε πέντε κύκλους γύρω από τους 5 Ολυμπιακούς Βωμούς το χορό της Ειρήνης και της Συναδέλφωσης των Λαών όλου του κόσμου.
Κάτω από τα πόδια μας βρίσκεται το «Φρέαρ του Κήπου» που άρδευε το πασίγνωστο στο πανελλήνιο Αργοκήπιο του Τεγεατικού Συνδέσμου. Γύρω μας τα τέσσερα αιωνόβια πλατάνια και αριστερά μια επιγραφή στο μεσαιωνικό τείχος τονίζει την ιστορική απόφαση (22-5-1934) αφής και μεταφοράς της Ολυμπιακής Φλόγας από την Ολυμπία στους χώρους τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Στεκόμαστε δίπλα και κάτω από τη σκιά των τεσσάρων αιωνόβιων πλατάνων και αντικρίζουμε ανατολικά με δέος τη μεγάλη στοά με τις φλαμουριές, που μας οδηγεί στην κεντρική πύλη της Εκκλησίας. Προχωράμε δεξιά για να φτάσουμε στα παραχωμένα σε βάθος τριών-τεσσάρων μέτρων κτίρια της δυτικής πλευράς της Αρχαίας Αγοράς (ορθογώνιας με πιθανές πλευρές 100Χ300 μ.). Τώρα αριστερά μας βρίσκεται ο «Βωμός Αυτοκρατορικής Λατρείας» ρωμαϊκών χρόνων, και λίγα μέτρα πιο κάτω στα δεξιά μας αποκαλύπτεται η Νότια Πύλη της Εκθέσεως.
Τερματίζοντας τον κεντρικό παράλληλο φτάνουμε στον «εξωνάρθηκα» του Αρχαιολογικού Πάρκου. Εδώ δυο πρόσφατες ερευνητικές τομές (βρίσκονται στο βάθος του ενός μέτρου) που θα συνεχιστούν πιο εντατικά το επόμενο και επόμενα έτη, με μεσοβυζαντινά για την ώρα ευρήματα, τονίζουν τον ιερό περίβολο του Επισκοπικού Παλαιοχριστιανικού Ναού του Θύρσου.
Περιεργαζόμαστε τον κυρίως (τρίκλιτο) ναό με τις περίφημες μωσαϊκές παραστάσεις που θυμίζουν το νόστο του χαμένου παράδεισου της ΕΔΕΜ. Ενώ το συνεχόμενο αριστερά παρεκκλήσιο της «Αγίας Τριάδος», και το βαπτιστήριο με τη μεγάλη μαρμάρινη λεκάνη ακτίνας 1,50 μ. με μωσαϊκό διάκοσμο δαπέδου, επισημαίνουν την ύπαρξη ενός σημαντικού θρησκευτικού κέντρου που περιμένει την παραπέρα ανάδειξή του.
Αφήνουμε στην καμπή του δρόμου δεξιά μας το φυτώριο του Αγροκηπίου και φτάνουμε στην «Εξέδρα του Νόστου» με τα 4 νεώτερα ιωνικά κιονόκρανα και κάποια κυπαρίσσια που θυμίζουν το περιστύλιο του Ναού του Οδυσσέα. Συνεχίζουμε να βηματίζουμε ανατολικά αφήνοντας δεξιά μας το χώρο «Διαγωνισμού Χορού και Τραγουδιού», που κάθε χρόνο σηματοδοτεί το τέλος του Πανηγυριού.
Μπαίνοντας πάλι στο μεσαιωνικό περίβολο των τειχών το βλέμμα μας ταξιδεύει μέχρι το Β. τέρμα της παράλληλης στο μεσαιωνικό τείχος στοάς ενώ μπροστά μας η «Μικρή Ανασκαφή» με έναν πλατύ τοίχο θεμελίων μας παραπέμπει στο μεσαιωνικό παλάτι του Νικλίου, όπως μετονομάστηκε στα μεσοβυζαντινά χρόνια η αρχαία Τεγέα. Ο φτερωτός άγγελος, έργο του Τηνιακού γλύπτη Περράκη που υλοποίησε το 1888 με δύο βοηθούς του το αρχιτεκτονικό σχέδιο του Τσίλερ για την αποκατάσταση του Ναού της Παλαιάς Επισκοπής, θρηνεί κρατώντας τη σποδό κάποιου νεκρού, και την ίδια στιγμή θρηνεί και για τη χαμένη πολιτεία της Τεγέας.
Μια οκταγωνική σύνθεση με δένδρα αριστερά μας είναι το «Μνημείο των Δημοτών» καθώς υποδηλώνει τους οκτώ κατ’ αρχήν και κατόπιν εννέα περιφερειακούς δήμους που συνοικίστηκαν για να αποτελέσουν το Δήμο Τεγεατών (ΤΕΓΕΑΤΑΝ). Ένα άνοιγμα δεξιά φέρνει το βλέμμα μας στο Μέγαρο της Οικοκυρικής Σχολής. Μπροστά του έξι μεγάλες λεύκες συνθέτουν το «Ωρολόγιο του Χρόνου» καθώς με τις εναλλαγές τους δηλώνουν στους περιπατητές τις τέσσερες εποχές του έτους.

parko5
Θα δούμε τελευταίο το μνημείο ευγνωμοσύνης του Τεγεατικού. Συνδέσμου, το μπρούτζινο άγαλμα της «Τεγεάτισσας Μάνας», και στρίβοντας έχουμε σαν πυξίδα το μαρμάρινο ανδριάντα του Αγνώστου Στρατιώτου. Στα αριστερά μας μια στοά θυμίζει το τρικάταρτο καράβι του Διονύσου με το ανάκλιντρό του και τους θράνους, όπου κάθονται οι αόρατοι ναύτες του που τους μιμούνται οι μικροί μαθητές καθώς παίζουν μιμούμενοι την περιπέτεια του Διονύσου με τους Τυρρηνούς πειρατές.
Δεξιά μας η παιδική χαρά και κάπου εκεί θαμμένα τα θεμέλια της Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής της Αγοράς με μήκος πλευράς κλίτους τα 45 μέτρα, χτισμένης στα ερείπια του Ναού του Απόλλωνα.
Περιδιαβάζοντας το Ηρώο Πεσόντων ίσως να κοιτάξουμε ανατολικά και να ψιθυρίσουμε με ευλάβεια και ευγνωμοσύνη: «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Τεγεατικέ!».
Κοιτάζοντας με κατάνυξη ανατολικά είμαστε πια έτοιμοι για το προσκύνημα στην Εκκλησία της Παναγίας και στο ευλαβικό πέρασμα από το «Ναό του Τεγεατικού Συνδέσμου», το Μέγαρο της Οικοκυρικής Σχολής, όπου μας περιμένουν οι αναμνήσεις και ο νόστος κάποιων ανθρώπων που εξακολουθούν να ζουν με την αγάπη και τον έρωτα για την Τεγέα του Χθες, του Σήμερα, αλλά και του Αύριο..

Παναγιώτης Δαλαμάγκας

Προσθήκη σχολίου

Βεβαιωθείτε ότι εισάγετε τις (*) απαιτούμενες πληροφορίες, όπου ενδείκνυται. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.

Επιστροφή στην κορυφή

Διαβάστε επίσης...