Menu
RSS
Παρασκευή, 26/04/2024
kalimera-arkadia logo
kalimera Arkadia Facebook pageKalimera Arkadia TwitterKalimera Arkadia YouTube channel
ΚΤΕΛ Αρκαδίας

Γορτυνία | Η παραγωγή τσίπουρου στο Παλαιοχώρι

Γορτυνία | Η παραγωγή τσίπουρου στο Παλαιοχώρι
Το Παλαιοχώριο είναι ένα μικρό χωριό νότια της Δημητσάνας και σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από αυτήν. Είναι κοντά στον Λούσιο ποταμό και είναι η είσοδος στο περίφημο φαράγγι. Με λιγοστούς κατοίκους σήμερα, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα τα χωριά της Γορτυνίας. Εμφανίζεται ως αυτοτελές χωριό (Μαχαλάς) μεταξύ των ετών 1566-1574 με (170) κατοίκους. Όπως προκύπτει από την μελέτη του Δρ. Λεβέντ Καγιάπιναρ Επίκ. Καθηγητή της ιστορίας του Πανεπιστημίου του Άμπαντ, Μπόλου Τουρκίας (Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı Başkanı, Bolu, με θέμα «Η Δημογραφική Δομή της Δημητσάνας Σύμφωνα με τα Οθωμανικά Αρχεία». Την ίδια περίοδο εμφανίζεται και η Ζάτουνα. Το 1769 το Παλαιοχώριο είχε τέσσαρες ενοριακούς ναούς και 600 κατοίκους. 
Οι Παλαιοχωρίτες ασχολούντο με αγροτικές εργασίες παρήγαγαν φρούτα και κηπευτικά με τα οποία τροφοδοτούσαν όλη την Γορτυνία, αλλά και την Μεγαλόπολη. Επίσης το Παλαιοχώριο διέθετε πολλούς και μεγάλους αμπελώνες. Οι αμπελώνες ξεκινούσαν από το «Ψιλό Κοτρώνι» και έφθαναν , δεξιά του Λουσίου μέχρι την μονή Φιλοσόφου και αριστερά μέχρι το ρέμα του Σαβαλά. Οι πλαγιές από το ένα μέρος και το άλλο του Λουσίου, εκεί που σήμερα εμφανίζονται να είναι δάση, ήταν καλλιεργημένες με αμπέλια. Υπάρχου ακόμα κλίματα και λινοί κατερειπωμένοι και πατητήρια. 
Πριν από την εμφάνιση του Παλαιοχωρίου, ως ανωτέρω, οι κάτοικοι του χωριού, αλλά και της Δημητσάνας, καλλιεργούσαν αμπέλια και πέρα από το κρασί, παρήγαγαν το «τσίπουρο» ή το «ρακί» όπως το λένε, από τα στέμφυλα ή τα τσίπουρα, με τα καζάνια που λειτουργούσαν κυρίως στο Παλαιοχώριο και την εν γένει περιοχή του. Για την παραγωγή του ποτού αυτού χρησιμοποιούν τα υπόλοιπα του σταφυλιού, που μένουν μετά από το διαχωρισμό του μούστου στο πατητήρι. Τα στέμφυλα ή τσίπουρα, όπως λέγονται, μετά το βράσιμο του μούστου, που γίνεται στις στέρνες ,μεγάλες δεξαμενές μέσα στους ληνούς. Σήμερα μεταφέρονται σε πλαστικές σακούλες και παλαιότερα με τις γιδιές (το τομάρι της γίδας ή του τράγου ειδικά κατασκευασμένο) στον χώρο που θα λειτουργήσει το καζάνι. Εκεί γίνεται η απόσταξη με τα παραδοσιακά καζάνια και βγάζουν το τσίπουρο ή ρακί στην παραδοσιακή του μορφή, με αρκετά μεγάλη περιεκτικότητα σε οινόπνευμα 35-45 βαθμούς περίπου, ανάλογα με το χρόνο της απόσταξης και την περιεκτικότητα σε σάκχαρα και νερό που έχουν τα στέμφυλα.
Το καζάνι (άμβυκας) με το οποίο γίνεται η απόσταξη αποτελείται από έναν μεγάλο λέβητα, το λεγόμενο καζάνι, που έχει ένα σκέπασμα υπερυψωμένο και καμπυλόγραμμο, το οποίο στο άκρο του έχει σωληνοειδή απόληξη. Το σκέπασμα αυτό λέγεται «λουλάς».Τοποθετούν τον λέβητα πάνω σε πέτρινη πυροστιά και το κτίζουν ολόγυρα, μέχρι πάνω το άνοιγμά του. Ανάβουν τη φωτιά, ρίχνουν μέσα στον λέβητα τόση ποσότητα στέμφυλων, όση είναι η χωρητικότητά του και ανάλογη ποσότητα νερού. Από την ποσότητα του νερού και τη περιεκτικότητα σε σάκχαρα εξαρτάται και ο βαθμός του τσίπουρου. Τοποθετούν το σκέπασμα πάνω στον λέβητα, κλείνουν το σημείο εφαρμογής αεροστεγώς χρησιμοποιώντας ζύμη από αλεύρι και προσθέτουν στη σωληνοειδή απόληξη του σκεπάσματος, σωλήνα μεταλλική αρκετού μήκους. Στο μέσον περίπου της σωλήνας αυτής , πέφτει τρεχούμενο νερό. Δυναμώνουν τη φωτιά , τα τσίπουρα μέσα στον λέβητα αρχίζουν να βράζουν και το νερό που υπάρχει μέσα μετατρέπεται σε ατμό. Ο ατμός αυτός κατευθύνεται προς τον σωλήνα για να βρει διέξοδο, όταν όμως φτάνει στο σημείο εκείνο της σωλήνας που πέφτει εξωτερικά το τρεχούμενο νερό, ο ατμός ψύχεται και υγροποιείται και σαν υγρό πλέον φθάνει στο τέλος της σωλήνας, κάτω από την οποία έχουν τοποθετήσει ένα δοχείο και πέφτει το τσίπουρο σταγόνα, σταγόνα στο δοχείο αυτό. Αυτό το προϊόν είναι το τσίπουρο ή ρακί . Το πρώτο που συγκεντρώνεται, είναι η λεγόμενη πρώτη στάλα, δηλαδή είναι το πρώτο, το δυνατό τσίπουρο με πολύ μεγάλη περιεκτικότητα σε οινόπνευμα. Η διαδικασία αυτή, που διαρκεί 2 ώρες και πλέον γίνεται πολλές φορές μέχρις ότου τελειώσουν τα στέμφυλα, που έχουν για απόσταξη. Το καζάνι λειτουργεί για πολλές μέρες και για όλο το εικοσιτετράωρο. Για να αρχίσει η λειτουργία του καζανιού, απαιτείται ειδική άδεια, από την αρμοδία υπηρεσία του Υπουργείου Οικονομικών (Τελωνείο).
Στο Παλαιοχώριο υπάρχει μακρά παράδοση στην παραγωγή τσίπουρου. Από πληροφορίες που έχουμε, από παλαιότερους Παλαιοχωρίτες, υπήρχε μόνιμη εγκατάσταση το «καζαναριό»,όπως το έλεγαν. Αυτό κατά μία πληροφορία ήταν εγκατεστημένο στο κέντρο του χωριού, δίπλα από το σπίτι που σήμερα ανήκει στον Καζά και στον κήπο του Νάκου, πρώην ιδιοκτησία Παπακυριακόπουλου, κατ’ άλλη πληροφορία ήταν στης γρια - Βασιώς τον κήπο, κάτω από το σπίτι των αδελφών Σωτήρου και Θύμιου Καρβελά. Ανεξάρτητα από την τοποθεσία που υπήρχε η μόνιμη εγκατάσταση, γεγονός είναι ότι στο Παλαιοχώριο πάντα λειτουργούσε, από τα παλιά χρόνια καζάνι, που έβγαζε το τσίπουρο. Δεδομένου ότι, όπως ανωτέρω αναφέρεται το Παλαιοχώριο διέθετε πολλούς και μεγάλους αμπελώνες. Αποτέλεσμα της ύπαρξης πολλών αμπελιών ήταν η παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων κρασιού και κατ’ επέκταση και τσίπουρου, με την μέθοδο της απόσταξης. Πολλοί ήταν αυτοί που είχαν νόμιμα καζάνια για τσίπουρο, τόσο στο Παλαιοχώριο, όσο και στη Δημητσάνα. Με το πέρασμα του χρόνο και την μετακίνηση του πληθυσμού στις πόλεις, αλλά και εκρίζωση των αμπελώνων χάριν των επιδοτήσεων , τα αμπέλια εγκαταλείφθηκαν και μετατράπηκαν σε δασωμένες περιοχές. Μετά από όλα αυτά και την πολιτική που ακολουθήθηκε στον πρωτογενή τομέα, φυσικό ήταν να μειωθεί η παραγωγή κρασιού και τσίπουρου, αφού λίγοι παρέμειναν να καλλιεργούν τα αμπέλια τους . Αυτοί οι λίγοι καλλιεργητές αμπελιών συνεχίζουν μέχρι σήμερα την παράδοση.
Την παράδοση στην απόσταξη του τσίπουρου, επί πολλά χρόνια συνέχισε ο Παναγιώτης Κωστούρος, ο οποίος κάθε χρόνο περί το τέλος Οκτωβρίου έστηνε την εγκατάσταση του καζανιού, κάτω από την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και στο κτήμα των κληρονόμων του Μιχάλη Νακόπουλου. Εκεί για δεκαπέντε περίπου ημέρες έβγαζαν το τσίπουρό τους όχι μόνον οι κάτοικοι του Παλαιοχωρίου, αλλά και των γύρω χωριών. Την εποχή αυτή πολλοί επισκέπτονται το καζάνι στο Παλαιοχώριο, για να προμηθευθούν λίγο τσίπουρο γνήσιο και παραδοσιακό.
Τον Παναγιώτη Κωστούρο, διαδέχθηκαν ο Βασίλης Μπίρης, ο Χρήστος Καζάς και ο Νίκος Κουστένης .Σήμερα την παράδοση συνεχίζουν ο Νίκος Κουστένης και ο Χρήστος Καζάς, με τα παιδιά τους. Η λειτουργία των καζανιών αρχίζει στις 15 με 20 Οκτωβρίου και διαρκεί μέχρι το τέλος . Τις ημέρες αυτές το Παλαιοχώριο από τη μία άκρη στην άλλη μυρίζει τσίπουρο. 
Από το έτος 2000, όταν πρόεδρος του τότε λειτουργούντος συλλόγου με την επωνυμία «ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΤΩΝ», με έδρα την Αθήνα , ήταν ο Νίκος Γ. Καρβελάς., καθιερώθηκε να εορτάζεται κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή του Οκτώβρη η γιορτή του Τσίπουρου. Από το έτος 2011 την γιορτή διοργανώνει ο σύλλογος με την επωνυμία με την επωνυμία «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ -ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ-», που εδρεύει στο Παλαιοχώριο Γορτυνίας. Η γιορτή αυτή καθιερώθηκε συνεχίζοντας την παράδοση, τιμώντας το χωριό τους και τους Παλαιοχωρίτες που ασχολούνται μέχρι σήμερα με την απόσταξη των στεμφύλων και την παραγωγή του τσίπουρου. Εκτός από τους παραπάνω λόγους , για τους οποίους καθιερώθηκε και γίνεται η γιορτή αυτή κάθε χρόνο, αποσκοπεί και στη δημιουργία ερεθισμάτων για την παραμονή, αλλά και την επιστροφή νέων στο χωριό και την ενασχόληση τους με την πρωτογενή παραγωγή. Οι ασχολούμενοι σήμερα με την παραγωγή του τσίπουρου είναι νέα παιδιά, που συνεχίζουν αυτό που έκαναν οι γέροντες σήμερα γονείς του. Είναι φωτεινό παράδειγμα για τους άλλους και άξιοι μιμήσεως.
Πλήθος κόσμου επισκέπτεται το Παλαιοχώριο την ημέρα αυτή. Για να δει τον τρόπο με τον οποίον βγαίνει το τσίπουρο και για να πάρει λίγο τσίπουρο φυσικό και αγνό στον τόπο της παραγωγής του. Ο«ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ -ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ-», που διοργανώνει την εκδήλωση, με την βοήθεια της Περιφέρειας, του Δήμου (ΚΗΔΕΓ) , των παραγωγών τσίπουρου και άλλων χορηγών, προσφέρει στους επισκέπτες, φαγητό, τσίπουρο και άφθονο κρασί. Την γιορτή πλαισιώνουν χορευτικά συγκροτήματα (Λύκειο Ελληνίδων Τριπόλεως) .

Φίλιππος Αθαν.Καρβελάς 
Δικηγόρος
εκ Παλαιοχωρίου και πρόεδρος του συλλόγου

Προσθήκη σχολίου

Βεβαιωθείτε ότι εισάγετε τις (*) απαιτούμενες πληροφορίες, όπου ενδείκνυται. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.

Επιστροφή στην κορυφή

Διαβάστε επίσης...