Κακουραίικο καρναβάλι | Γράφει η Γεωργία Κακαρίκου
Με, ή χωρίς μάσκες, χαρείτε και αυτές τις απόκριες που έρχονται με την παρέα σας και τους δικούς σας ανθρώπους.
Την εποχή αυτή, εκτός από τα συμπόσια, τις διασκεδάσεις, τα χοιροσφάγια, την θύμηση των νεκρών, κύριο χαρακτηριστικό της αποκριάς, είναι οι μεταμφιέσεις.
Με την ευκαιρία αυτής της παλιάς φωτογραφίας., ας θυμηθούμε τα προηγούμενα καρναβάλια, στον δικό μας τόπο, το Αρτεμίσιο - Κακούρι Αρκαδίας.
Σπάνια τότε, φορούσαν μάσκα, περισσότερο βάφονταν με μουντζούρα από τον πάτο του «καζανιού». Οι μασκαράδες δεν θέλουν να αναγνωρίζονται, για να νοιώθουν απελευθερωμένοι από τον καθωσπρεπισμό και τη σοβαρότητα τους, με αποτέλεσμα να λένε και να κάνουν πράγματα, που δεν θα τολμούσαν να σκεφθούν με φανερό πρόσωπο.
Ντυμένοι με δέρματα ζώων, κρατώντας μαγκούρες και ξύλα και ζωσμένοι με τεράστια κουδούνια στη μέση, δεκάδες άτομα «αναστάτωναν» από το πρωί τους δρόμους του χωριού, στο " πανάρχαιο αυτό διονυσιακό δρώμενο" , που εξελισσόταν από την μια άκρη του χωριού μέχρι την αγορά .
Μουσικοί, χορευτές, και άλλοι, διασκέδαζαν τραγουδώντας και χορεύοντας, μαζί με τους μεταμφιεσμένους, με την συνοδεία παραδοσιακών μουσικών οργάνων, αλλά και των εκκωφαντικών - μεταλλικών ήχων που σκορπίζουν τα τεράστια κουδούνια.
Είναι άραγε απλή σύμπτωση το γεγονός ότι την άνοιξη ακριβώς, όταν εμείς γιορτάζουμε την αποκριά με τα ψυχοσάββατά της, οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Ανθεστήρια, γιορτή που είχε και αυτή διπλή όψη, ήταν δηλαδή, από τη μια, γιορτή των λουλουδιών, του κρασιού και της αχαλίνωτης χαράς και από την άλλη, γιορτή των νεκρών και των ψυχών.
Οι ημέρες των ψυχών και πιθανώς και η σύνδεση τους με τη γιορτή των λουλουδιών και της άνοιξης είναι πολύ παλαιά. Τη βρίσκουμε στους αρχαίους Ρωμαίους, στους Πέρσες και αλλού. Ο Διόνυσος αργότερα ως θεός της άνοιξης συνδέθηκε με τη γιορτή των νεκρών.
Όταν η φύση ξυπνά από τη νάρκη, ανεβαίνουν και οι νεκροί και δέχονται τις προσφορές και τις τιμές των ζωντανών.
Η πίστη λοιπόν στην επιστροφή των ψυχών εξηγεί και τις αποκριάτικες μεταμφιέσεις. Τα βαδίσματα και τα πηδήματα τους πρέπει να παρίσταναν τη διέλευση των πνευμάτων. Αργότερα ήθελαν στους θορύβους τους να βλέπουν ένα ξύπνημα των πνευμάτων της βλάστησης.
Αποκριά θα πει φαγοπότι. Από την ημέρα που αρχίζει το τριώδιο, μαζεύονται όλοι οι συγγενείς κάθε βράδυ και σε άλλο σπίτι, τρώνε, πίνουν, λένε αινίγματα και λογοπαίγνια με ελευθεροστομία που μόνο τότε επιτρέπεται. Η αρχή του τριωδίου όμως γίνεται περισσότερο αισθητή την Πέμπτη της Κρεατινής, τη λεγόμενη Τσικνοπέμπτη, που είναι η ημέρα που καθένας και ο πιο φτωχός ακόμα, «θα τσικνίσει τη γωνιά του» όπως λένε. Κάτι θα ψήσει στη φωτιά και η τσίκνα από το ψημένο κρέας, χοιρινό ή άλλο, θα μοσχοβολήσει τον αέρα.
Το τριώδιο διαρκεί τρεις εβδομάδες.
Η καθαυτό Αποκριά με τα πολλά τα έθιμα είναι η τελευταία Κυριακή της Τυροφάγου και λέγεται αλλιώς «Τρανή Αποκριά». Όταν φτάνει αυτή η Κυριακή, η ευθυμία, οι αθυροστομίες των μεταμφιεσμένων, οι άσεμνες εμφανίσεις και οι χοροί φτάνουν στο έπακρο. Το τέλος της όλης εορταστικής περιόδου επισημαίνεται με την ταφή της Αποκριάς, δηλαδή την κηδεία του Καρνάβαλου. Όταν νυχτώσει την Κυριακή της Τυρινής φκιάνουν ένα αχυρένιο καρνάβαλο το στήνουν στην πλατεία, του βάζουν φωτιά και ο καρνάβαλος καίγεται ενώ γύρω ο κόσμος χορεύει. Οι φωτιές οφείλουν τη γέννηση τους στην πίστη των αγροτών ότι επιδρούν μαγικά στην ευφορία της γης, δηλαδή διώκουν το κακό και προάγουν τη βλάστηση.
Καθαρά Δευτέρα σημαίνει το τέλος της Αποκριάς και η αρχή της Σαρακοστής για την Ορθοδοξία.
Καθαρά Δευτέρα για τους Έλληνες σημαίνει ουρανός με χαρταετούς, μια γιορτή που γίνεται για την υποδοχή της άνοιξης, με τους αιθέριους αιώνιους χορευτές, με παραδοσιακούς χορούς, λαγάνες και νηστίσιμα φαγητά και με βόλτες στη ύπαιθρο.
Ξεφαντώστε λοιπόν φίλοι μου «πάρτε τα βουνά» πέταξε τους αετούς σας και κατακτήστε τους αιθέρες. Βάψτε πολύχρωμο τον ουρανό με τους χαρταετούς σας, να σας βλέπουν οι νέοι και να μαθαίνουν τα παιδιά.
Κάθε διατήρηση λαϊκού εθίμου είναι βήμα προς την Ελευθερία. Είναι πράξη δράσης ενάντια στην άχρωμη λαίλαπα του τσιμέντου που σκλαβώνει τη ψυχή μας.
Κάθε ματιά στον γαλάζιο ουρανό μας είναι δήλωση αληθείας. Και, έχει τόσες μνήμες αυτό το γαλάζιο, αφήστε να πετάξουν μαζί και με τα όνειρα σας, για να φτάσουν ακόμα ψηλότερα.\
Την εποχή αυτή, εκτός από τα συμπόσια, τις διασκεδάσεις, τα χοιροσφάγια, την θύμηση των νεκρών, κύριο χαρακτηριστικό της αποκριάς, είναι οι μεταμφιέσεις.
Με την ευκαιρία αυτής της παλιάς φωτογραφίας., ας θυμηθούμε τα προηγούμενα καρναβάλια, στον δικό μας τόπο, το Αρτεμίσιο - Κακούρι Αρκαδίας.
Σπάνια τότε, φορούσαν μάσκα, περισσότερο βάφονταν με μουντζούρα από τον πάτο του «καζανιού». Οι μασκαράδες δεν θέλουν να αναγνωρίζονται, για να νοιώθουν απελευθερωμένοι από τον καθωσπρεπισμό και τη σοβαρότητα τους, με αποτέλεσμα να λένε και να κάνουν πράγματα, που δεν θα τολμούσαν να σκεφθούν με φανερό πρόσωπο.
Ντυμένοι με δέρματα ζώων, κρατώντας μαγκούρες και ξύλα και ζωσμένοι με τεράστια κουδούνια στη μέση, δεκάδες άτομα «αναστάτωναν» από το πρωί τους δρόμους του χωριού, στο " πανάρχαιο αυτό διονυσιακό δρώμενο" , που εξελισσόταν από την μια άκρη του χωριού μέχρι την αγορά .
Μουσικοί, χορευτές, και άλλοι, διασκέδαζαν τραγουδώντας και χορεύοντας, μαζί με τους μεταμφιεσμένους, με την συνοδεία παραδοσιακών μουσικών οργάνων, αλλά και των εκκωφαντικών - μεταλλικών ήχων που σκορπίζουν τα τεράστια κουδούνια.
Είναι άραγε απλή σύμπτωση το γεγονός ότι την άνοιξη ακριβώς, όταν εμείς γιορτάζουμε την αποκριά με τα ψυχοσάββατά της, οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Ανθεστήρια, γιορτή που είχε και αυτή διπλή όψη, ήταν δηλαδή, από τη μια, γιορτή των λουλουδιών, του κρασιού και της αχαλίνωτης χαράς και από την άλλη, γιορτή των νεκρών και των ψυχών.
Οι ημέρες των ψυχών και πιθανώς και η σύνδεση τους με τη γιορτή των λουλουδιών και της άνοιξης είναι πολύ παλαιά. Τη βρίσκουμε στους αρχαίους Ρωμαίους, στους Πέρσες και αλλού. Ο Διόνυσος αργότερα ως θεός της άνοιξης συνδέθηκε με τη γιορτή των νεκρών.
Όταν η φύση ξυπνά από τη νάρκη, ανεβαίνουν και οι νεκροί και δέχονται τις προσφορές και τις τιμές των ζωντανών.
Η πίστη λοιπόν στην επιστροφή των ψυχών εξηγεί και τις αποκριάτικες μεταμφιέσεις. Τα βαδίσματα και τα πηδήματα τους πρέπει να παρίσταναν τη διέλευση των πνευμάτων. Αργότερα ήθελαν στους θορύβους τους να βλέπουν ένα ξύπνημα των πνευμάτων της βλάστησης.
Αποκριά θα πει φαγοπότι. Από την ημέρα που αρχίζει το τριώδιο, μαζεύονται όλοι οι συγγενείς κάθε βράδυ και σε άλλο σπίτι, τρώνε, πίνουν, λένε αινίγματα και λογοπαίγνια με ελευθεροστομία που μόνο τότε επιτρέπεται. Η αρχή του τριωδίου όμως γίνεται περισσότερο αισθητή την Πέμπτη της Κρεατινής, τη λεγόμενη Τσικνοπέμπτη, που είναι η ημέρα που καθένας και ο πιο φτωχός ακόμα, «θα τσικνίσει τη γωνιά του» όπως λένε. Κάτι θα ψήσει στη φωτιά και η τσίκνα από το ψημένο κρέας, χοιρινό ή άλλο, θα μοσχοβολήσει τον αέρα.
Το τριώδιο διαρκεί τρεις εβδομάδες.
Η καθαυτό Αποκριά με τα πολλά τα έθιμα είναι η τελευταία Κυριακή της Τυροφάγου και λέγεται αλλιώς «Τρανή Αποκριά». Όταν φτάνει αυτή η Κυριακή, η ευθυμία, οι αθυροστομίες των μεταμφιεσμένων, οι άσεμνες εμφανίσεις και οι χοροί φτάνουν στο έπακρο. Το τέλος της όλης εορταστικής περιόδου επισημαίνεται με την ταφή της Αποκριάς, δηλαδή την κηδεία του Καρνάβαλου. Όταν νυχτώσει την Κυριακή της Τυρινής φκιάνουν ένα αχυρένιο καρνάβαλο το στήνουν στην πλατεία, του βάζουν φωτιά και ο καρνάβαλος καίγεται ενώ γύρω ο κόσμος χορεύει. Οι φωτιές οφείλουν τη γέννηση τους στην πίστη των αγροτών ότι επιδρούν μαγικά στην ευφορία της γης, δηλαδή διώκουν το κακό και προάγουν τη βλάστηση.
Καθαρά Δευτέρα σημαίνει το τέλος της Αποκριάς και η αρχή της Σαρακοστής για την Ορθοδοξία.
Καθαρά Δευτέρα για τους Έλληνες σημαίνει ουρανός με χαρταετούς, μια γιορτή που γίνεται για την υποδοχή της άνοιξης, με τους αιθέριους αιώνιους χορευτές, με παραδοσιακούς χορούς, λαγάνες και νηστίσιμα φαγητά και με βόλτες στη ύπαιθρο.
Ξεφαντώστε λοιπόν φίλοι μου «πάρτε τα βουνά» πέταξε τους αετούς σας και κατακτήστε τους αιθέρες. Βάψτε πολύχρωμο τον ουρανό με τους χαρταετούς σας, να σας βλέπουν οι νέοι και να μαθαίνουν τα παιδιά.
Κάθε διατήρηση λαϊκού εθίμου είναι βήμα προς την Ελευθερία. Είναι πράξη δράσης ενάντια στην άχρωμη λαίλαπα του τσιμέντου που σκλαβώνει τη ψυχή μας.
Κάθε ματιά στον γαλάζιο ουρανό μας είναι δήλωση αληθείας. Και, έχει τόσες μνήμες αυτό το γαλάζιο, αφήστε να πετάξουν μαζί και με τα όνειρα σας, για να φτάσουν ακόμα ψηλότερα.\