Η ελευθερία της τέχνης και τα όρια της κριτικής

Σάββατο, 30 Αυγούστου 2025 12:44

Όταν ρωτάνε τους καλλιτέχνες εάν θέλουν να ασχοληθούν ενεργά με την πολιτική, οι περισσότεροι δίνουν τη γνωστή απάντηση: "μα η ίδια η τέχνη είναι πολιτική πράξη". Κι έχουν δίκιο που το λένε. Αφού λοιπόν η τέχνη είναι πολιτική πράξη, διότι όντως διαμορφώνει κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές, είναι αναμενόμενο ότι θα υπάρχουν εκείνοι που συμφωνούν κι εκείνοι που διαφωνούν με τον τρόπο που εκφράζεται κανείς μέσω αυτής.

Τις τελευταίες μέρες επανήλθε στην επικαιρότητα το θέμα των αντιδράσεων για τη συμμετοχή Ελλήνων καλλιτεχνών σε συναυλίες στο Ισραήλ. Ορισμένοι μάλιστα, όπως ο συμπατριώτης μας (από τη Γορτυνία) τραγουδιστής Μπάμπης Τσέρτος, βγήκαν δημόσια να υποστηρίξουν τους συναδέλφους τους που πήγαν να τραγουδήσουν εκεί κάνοντας λόγο για τραμπούκους και υβριστές, οι οποίοι τρομοκρατούν τους καλλιτέχνες.

Εάν οι καλλιτέχνες θέλουν να δίνουν συναυλίες την ώρα που δυο βήματα παραπέρα συντελείται γενοκτονία και εθνοκάθαρση, είναι δικό τους πρόβλημα. Όμως, θα πρέπει να γνωρίζουν πως το κοινό έχει κάθε δικαίωμα να τους κρίνει. Και μάλιστα να τους κρίνει αυστηρά.

Η τέχνη από τη φύση της δεν μπορεί να είναι ουδέτερη, πόσο μάλλον σε καιρό πολέμου. Η τέχνη βεβαίως κι έχει οικουμενικό και πανανθρώπινο χαρακτήρα (οι πόλεμοι δεν ξεκινάνε από τους λαούς αλλά από τα συμφέροντα των αστικών τάξεων των χωρών), όμως δεν μπορεί να σιωπά απέναντι στο άδικο.

Όταν ο τραγουδιστής ερμηνεύει "Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ..." την ώρα που δίπλα του ισοπεδώνεται η Γάζα, θα πρέπει να κάνει σαφές για ποιον φωτίζει ο ήλιος της δικαιοσύνης. Για το θύμα ή για το θύτη; Γι' αυτόν που φωνάζει "Λευτεριά στην Παλαιστίνη" ή γι' αυτόν που θέλει να αφανίσει την Παλαιστίνη; Ίσες αποστάσεις ανάμεσα στον κατακτητή και τον διωκόμενο εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να υπάρξουν.

Όσοι λοιπόν, προσπαθούν να γενικεύσουν μιλώντας για "τραμπουκισμούς" και για προσπάθεια επιβολής "πολιτιστικού μποϊκοτάζ" στους καλλιτέχνες ή να ταυτίσουν τον αγώνα των Παλαιστίνιων με τη Χαμάς ξεχνώντας από πού πηγάζει το πρόβλημα, προφανώς δε θέλουν να δουν την πραγματικότητα. Αν παρακολουθήσει κανείς στο διαδίκτυο ποιοι είναι αυτοί που "αγκάλιασαν" τις απόψεις των συγκεκριμένων καλλιτεχνών, θα διαπιστώσει ότι η διαφωνία τους δεν αφορά μόνο στο ζήτημα των συναυλιών αλλά είναι γενικότερη.

Η τέχνη δεν εκβιάζεται ούτε περιορίζεται. Είναι ελεύθερη να επιτελέσει ανεμπόδιστα την αποστολή της. Κι αυτό θα πρέπει όλοι να το διασφαλίσουμε. Από κει και πέρα είναι στην κρίση καθενός να την επιδοκιμάσει ή να την αποδοκιμάσει, ανάλογα με το πώς αξιολογεί τους σκοπούς που κάθε φορά η τέχνη υπηρετεί.

Ένα τραγούδι στα χείλη όσων μάχονται για την ελευθερία και την ανεξαρτησία είναι βάλσαμο και κίνητρο για να συνεχίσουν τον αγώνα τους, ενώ το ίδιο τραγούδι μπορεί με μεγάλη ευκολία να χρησιμοποιηθεί ως επικοινωνιακό όπλο από όσους θέλουν να καταστείλουν τον αγώνα αυτό.

Ας μη μας προκαλεί εντύπωση. Το έχουμε δει πολλές φορές αυτό το παράδοξο. Γιατί η τέχνη δεν είναι έξω απ' ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία και την πολιτική. Και γι' αυτό, όσο κι αν ενοχλεί μερικούς, είναι αδύνατο να μένει στο απυρόβλητο της δημόσιας κριτικής ή έστω της δημόσιας συζήτησης.

(φώτο: από την επίσκεψή μου στο Μουσείο "Μίκης Θεοδωράκης" στη Ζάτουνα, τόπο εξορίας του συνθέτη, ο οποίος το 1981 έγραψε τον ύμνο της Παλαιστίνης)

Δρ. Βασίλης Σιοκορέλης

Σάββατο, 30/8/25

Tags:

Βασίλης Σιοκορέλης,