Η παράδοση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

Σάββατο, 09 Αυγούστου 2025 14:08

Παρακολουθώντας κι αυτό το καλοκαίρι την προσπάθεια που γίνεται στα χωριά της Γορτυνίας να προβληθεί η παράδοση, εν μέσω "φραπέδων", "χασάπηδων", πολέμων κι ενός απίστευτου τεχνολογικού καλπασμού (ο οποίος πολλές φορές τρομάζει τους ανθρώπους), σκέφτομαι πώς θα ήταν οι ζωές μας εάν η παράδοση ήταν αναπόσπαστο στοιχείο της σημερινής και κυρίως της αυριανής πραγματικότητας που μας ετοιμάζουν.

Φαντάζομαι τους Λαγκαδινούς μαστόρους να μιλούν με βιντεοκλήση στους συγγενείς τους, να ανεβάζουν στο φέισμπουκ φωτογραφίες από τη μαστοριά, να προσπαθούν να πληρώσουν την ώρα του κολατσιού τη ΔΕΗ και τον ΕΝΦΙΑ μέσω e-banking. Τους βλέπω στην Ντραΐνα να επιστρέφουν με τα γαϊδούρια τους ανάμεσα στις ανεμογεννήτριες της πράσινης ανάπτυξης, να ξαποσταίνουν για λίγο στην ιδιωτικοποιημένη (λόγω λειψυδρίας) πηγή του Ράπη και να φτάνουν στην πλατεία του Ταξιάρχη, με τα παιδιά να τους υποδέχονται υπό τους ήχους της τραπ μουσικής.

Στην εποχή της συνύπαρξης της παράδοσης με την τεχνητή νοημοσύνη, τα δημοτικά σχολεία στο χωριό θα ακολουθούσαν το σύγχρονο κατηγοριοποιημένο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Το σχολείο στον πάνω μαχαλά θα μάθαινε στα παιδιά τη γλώσσα των Λαγκαδινών μαστόρων, ενώ στον κάτω μαχαλά οι μαθητές θα διδάσκονταν γλώσσες προγραμματισμού για εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης. Χορηγός στο πάνω σχολείο θα ήταν σίγουρα ο Σύνδεσμος των εν Αττική Λαγκαδινών, ο οποίος έχει πάρει "εργολαβία" την ντοπιολαλιά (κρέκονες, μπιρμπιλιόνες κλπ). Ενδεχομένως να έφτιαχνε και καμιά ξερολιθιά στο προαύλιο, ευχαριστώντας κάποιον Γορτύνιο εφοπλιστή ή επιχειρηματία για τη φιλανθρωπία του.

Μπορεί αυτές οι εικόνες να μοιάζουν με φανταστικό σενάριο, ωστόσο είναι ικανές να μας κάνουν να προβληματιστούμε σχετικά με το εάν η προβολή της παράδοσης έχει κάποιο χειροπιαστό αποτέλεσμα ή εάν αποτελεί απλώς ένα έθιμο που έχουμε συνηθίσει να τηρούμε κάθε χρόνο.

Η παράδοση, κατά την άποψή μου, είναι σημαντική κυρίως για ένα λόγο. Διότι τονίζει τη διαχρονικότητα της ταξικής διάρθρωσης της κοινωνίας. Εάν σήμερα αισθανόμαστε την ανάγκη να τιμήσουμε τους Λαγκαδινούς μαστόρους, αυτό το κάνουμε διότι ουσιαστικά θέλουμε να τιμήσουμε τον αγώνα που έδωσαν (από τη σκοπιά της κοινωνικοταξικής τους θέσης) για να ζήσουν τις οικογένειές τους, να μεγαλώσουν και να σπουδάσουν τα παιδιά τους με πολλές δυσκολίες, στερήσεις, φτώχεια κλπ. Κατά βάθος αυτό θέλουμε να αναδείξουμε. Εάν π.χ. οι Λαγκαδινοί μάστορες ήταν οι μεγαλοεργολάβοι της σημερινής εποχής, να σηκώνουν ουρανοξύστες στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού ή να συμμετέχουν στην ανοικοδόμηση των Βαλκανίων πάνω στα συντρίμμια των νατοϊκών βομβαρδισμών, αμφιβάλλω εάν θα είχε κανείς τη διάθεση να τους τιμήσει. Η ίδια η εποχή θα είχε ξεπεράσει το χαρακτήρα της παραδοσιακής τους τέχνης κι αυτό που διαχρονικά εκφράζει αυτή η τέχνη.

Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε για τους αγρότες και κτηνοτρόφους εκείνης της εποχής. Τους τιμάμε, διότι αναγνωρίζουμε τους κόπους τους σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Τότε που δεν υπήρχαν εξελιγμένα μηχανήματα στην παραγωγή με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να δουλεύουν στο χωράφι ήλιο με ήλιο. Τότε που δε δίνονταν παράνομες επιδοτήσεις από τον ΟΠΕΚΕΠΕ με εικονικά βοσκοτόπια ούτε υπήρχε η Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΕ για να στρώνει το έδαφος σε όλα αυτά τα σκάνδαλα που παρακολουθούμε καθημερινά στους δέκτες μας. Ο ιδρώτας τους (όπως και της πλειοψηφίας των σημερινών μικρομεσαίων αγροτών και κτηνοτρόφων) ήταν πραγματικός και όχι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης.

Ακούμε συχνά τη δημοτική αρχή και τους Συλλόγους να επαναλαμβάνουν μονότονα τη γνωστή φράση, ότι είναι ανάγκη να προστατεύσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά. Όμως, δε μας λένε. Από ποιον κινδυνεύει η πολιτιστική κληρονομιά για να την προστατεύσουμε; Ποιος είναι ο εχθρός της; Και το κυριότερο. Ποιες σύγχρονες ανάγκες καλείται να καλύψει ώστε να τη διατηρήσουμε και να την ενισχύσουμε;

Αν δεν απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, θα βρεθούν σύντομα τα Λαγκάδια να έχουν Σχολή Πέτρας, χωρίς να έχει διευκρινιστεί επαρκώς ποια είναι τα επαγγελματικά δικαιώματα και οι προοπτικές απασχόλησης στην αγορά εργασίας για τους απόφοιτους αυτής της Σχολής. Και θα φτάσουμε στο σημείο να αναζητούμε κάθε χρόνο σπουδαστές για να μην κλείσει, όπως στη Σχολή και το ΙΕΚ της Στεμνίτσας. Δεν είναι η λαγκαδινή τέχνη που θα οδηγήσει στην ίδρυση της Σχολής Πέτρας. Είναι οι ανάγκες της κοινωνίας που θα δώσουν (ή δε θα δώσουν) χώρο στη λαγκαδινή τέχνη να αναπτυχθεί μέσω της Σχολής.

Η παράδοση, όταν δε συνδέεται με τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες, μοιάζει με κειμήλιο που το βγάζουμε κάθε τόσο από το ντουλάπι για να το ξεσκονίσουμε. Είναι σαν το μυστρί και το σκεπάρνι του παππού, παρατημένα σε κάποιο σημείο του πατρικού, που τα ανακαλύπτουμε όταν καθαρίζουμε το σπίτι. Αν δεν τα βγάλουμε από την υγρασία της αποθήκης στο φως, αργά ή γρήγορα θα τα πετάξουν στα σκουπίδια, όπως έκαναν με την επιγραφή στο Πνευματικό Κέντρο Λαγκαδίων.

Γιατί η εποχή που ζούμε έχει τη δυνατότητα με τα τεχνολογικά μέσα που διαθέτει, όχι μόνο να διαστρεβλώσει το πραγματικό νόημα της παράδοσης (όπως το γνωρίζουμε μέχρι σήμερα) αλλά και να μεταβάλει τις αντιλήψεις μιας ολόκληρης κοινωνίας. Φτιάχνοντας, εφόσον το θελήσει, ακόμα και Λαγκαδινούς μαστόρους - ρομπότ για να διαφημίζουν τη λέξη "mastoria" σαν ένα διεθνές brand name (επωνυμία) που θα μπορούσε να φέρει κέρδη προσελκύοντας χιλιάδες followers (ακόλουθους) στο διαδίκτυο.

Δρ. Βασίλης Σιοκορέλης

Σάββατο, 9/8/25

Tags:

Βασίλης Σιοκορέλης,